🐃 4 Sınıf Türkçe Tümleç Konu Anlatımı

TÜRKÇE/ Yapısal Anlatım Bozuklukları 8 Ek fiillerin, yardımcı fiillerin ve eklerin gereksiz veya yanlış kullanımı ya da eksikliğinden kaynaklanan bozukluklardır. 2) EK FİİL, YARDIMCI FİİL ve EK YANLIŞLIKLARI Gözleri mavi, saçları kumraldı. (maviydi) Ek fiil eksikliği Nükleer çalışmalar çok eleştiri alan bir konu 7 SINIF TÜRKÇE SINAVI - 5. “Değirmencinin koskoca ,yuvarlak,iri taşının altında ezildik. Taş döne döne ezdi. Bembeyaz toz oluncaya dek.Çuvallara dolarken unduk. Beyaz önlüklü, beyaz takkeli fırıncıların adamları yüklediler kamyonlara bizi. Bir adam döktü çuvalı yere,aldırmadı, bastı, gitti.Oysa dökülenler de onu ÜniRehberiekibi olarak sizler için 8. sınıflara özel Türkçe Cümlenin Ögeleri testi hazırladık. Testte toplam 14 Adet Türkçe Cümlenin Ögeleri sorusu bulunmakta. Sınava başlamadan önce mutlaka süre tutmayı unutmayınız. Haydi Sınava Başla! – ÜniRehberi ailesi olarak başarılar dileriz. 8. Sınıf Cümlenin Ögeleri Türkçede “olmak” karşılığı olan “to be” fiili, İngilizce isim cümlelerinde fiil, diğer cümle çeşitlerinde ise yardımcı fiil olarak kullanılır. Konu Anlatımı: Am is are ile İlgili Cümleler 4. Sınıf İngilizce 6. Ünite Fun with Science, yani Türkçe adıyla Eğlenceli Bilim ünitesinde genel olarak 4 Cümle içerisinde “-e, -de, -den” ekini almış her sözcük ya da kelime grubu dolaylı tümleç olmayabilir. “-e, -de, -den” eklerini almış kelimeler yer değil de yükleme “zaman, durum, niçin” anlamlarını katıyorsa zarf tümlecidir. Bu türküyü yürektensöylüyordu. ->Nasıl söylüyordu = yürekten > Zarf tümleci A Kuşkulu uyku evin bekçisidir. B) Kuş kanadına kira istemez. C) Çıkmadık candan umut kesilmez. D) Atılan ok geri gelmez. 8.sınıf özne ve yüklemle ilgili 20 soruluk test ve cevap anahtarı, 8.sınıf türkçe test soruları, özne ve yüklem sorusu çöz, SınıfOnline Testler Ders: Türkçe Konu: TÜRKÇE ÖZNEL VE NESNEL CÜMLELER – 1 Soru Sayısı: 10 İlkokul online deneme sınavları ve online konu testleri 0 198 14 Kasım 2021 DEVAMI. Maddeyi Tanıyalım 4.Sınıf Maddenin Halleri Konu Anlatımı bölümünde; maddenin katı sıvı ve gaz hali özellikleri ile birlikte anlatılmıştır. 5cIIEw. Etiketlenmiş Sayfa "4. sınıf türkçe tümcenin öğeleri testi çöz" Türkçe Tümcenin Ögeleri Testleri 1 Türkçe Tümcenin Ögeleri Testleri 1 Türkçe Tümcenin Ögeleri Testleri 1 Tebrikler - Türkçe Tümcenin Ögeleri Testleri 1 adlı sınavı başarıyla tamamladınız. Sizin aldığınız skor %%SCORE%% en yüksek skor %%TOTAL%%. Hakkınızdaki düşüncemiz %%RATING%% Yanıtlarınız aşağıdaki gibidir. Tamamlananlar işaretlendi. 12345678910Son Cümlenin Öğeleri Cümle Bir duygu, düşünce veya isteği kısaca bir yargıyı bildiren sözcük dizisine cümle denir. ü Çalıştım. ü Ders çalıştım. ü Sabaha kadar durmadan ders çalıştım. Uyarı Cümle yargı bildiren anlatım bütünlüğüdür. Buna göre yargı bildirmeyen biz söz öbeği, cümle değildir. Sözgelimi, Akıllı adam, bir sıfat tamlaması olup, cümle değeri taşımaz. Oysa Adam akıllıydı. Dendiğinde bu bir yargı, bildirir ve cümle adını alır. Cümlenin Öğeleri Temel Öğeler Yüklem Cümlede iş, oluş, hareket, kısaca yargı bildiren sözcük veya söz grubudur. Bu tanıma dayalı olarak yüklemin iki şekilde karşımıza çıkabileceğine dikkat edelim. Eylem Tabanı + Haber Kipi + Kişi Eki = Yüklem Eylem Tabanı + Dilek Kipi + Kişi Eki = Yüklem Ad ve Ad Soylu Sözcük + Ekeylem = Yüklem Örnek Gurbetten gelmişim, yorgunum hancı. Şuraya bir yatak ser, yavaş yavaş UYARI Ad ve ad soylu sözcükler ekeylemle çekimlenmeden de yüklem görevinde bulunabilir. Örnek İçimde tuhaf bir hüzün vardı. var + idi İçimde tuhaf bir hüzün var. var. Yüklemin Özellikleri ü Yüklem, tek sözcükten oluşabileceği gibi söz öbeklerinden de Ad ve sıfat tamlamaları, deyimler, ikilemeler, bileşik eylemler oluşabilir. Örnek Birinci vazifen Türk istiklalini, Türk Cumhuriyeti’ni ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir. Yardımcı eylemle kurulan bileşik eylem, yüklem durumunda Bu ev, kırmızı damlı eski bir köy eviydi. Yüklem, sıfat tamlaması durumunda Sizinle konuşan kadın, çocuğun halasıymış.Ad tamlaması, yüklem durumunda O sabah güneş pırıl pırıldı.İkileme, yüklem durumunda Bu kez galiba baltayı taşa vurduk. Deyim yüklem durumunda. ü Yalnızca ad değil, ad soylu tüm sözcükler ek-eylemle çekimlenerek yüklem olur. Örnek Yurdumuzu kurtaran, Atatürk’tür Ad, yüklem durumunda Bendim geçen ey sevgili, sandalla denizden. Zamir yüklem durumunda Biz üniversiteye giderken o küçüktü. Adlaşmış sıfat, yüklem durumunda Onun kaliteli malları çoktur. Zarf, yüklem durumunda Ak akçe kara gün içindir. Edat öbeği yüklem durumunda Dilimizde sıkça kullanılan bağlaçlardan biri de “ve” dir. Bağlaç , yüklem durumunda. Ağzından çıkan tek şey amandı. Ünlem, yüklem durumunda ü Eylemsilerden, adeylem ve sıfateylemler, ek-eylemle çekimlenerek yüklem olur. Örnek Bütün dileği insanların birbirini karşılık beklemeden sevmesiydi.Adeylem, ek-eylemle çekimlenerek yüklem olmuş. Adam, uzaktan bir tanıdıklarıymış. Sıfat eylem, ek-eylemle çekimlenerek yüklem olmuş. ü Yüklem, pekiştirilmiş sözcüklerden de oluşabilir. Örnek Bütün gece konuştu da konuştu. Bayram sabahı şehrin sokakları bomboştu. Bütün çocukları çalışkan mı çalışkandı. ü Sıralı cümlelerde, iki farklı yargı aynı yükleme uyum gösterirse ortak yüklem kullanılabilir. Örnek Oğlan dayıya, kız halaya çeker. Bu bağımlı sıralı cümleyi yargı yönünden tek tek incelersek. Oğlan dayıya çeker. Kız halaya çeker. Bu cümlede “çeker” yüklemi ortak kullanılmıştır. ü Kimi durumlarda yüklemin anlatımdan düştüğü görülür. Böyle durumlarda okuyucu veya dinleyici yüklemi zihninden tamamlar. Örnek Ev yapacaksan tuğladan, kıza alacaksan Muğla’dan. Yukarıdaki anlatım tamamlanırsa Ev yapacaksan tuğladan yap. Kız alacaksan Muğla’dan al. UYARI İki farklı yargının tek eylemsiye ve tek yükleme bağlanması çoğu kez yargılardan birinin eylemsiyle ya da yüklemle uyumsuzluğuna neden olur ve anlatım bozukluğu yaratır. Bu anlatım bozukluğuna yüklem eksikliği adı verilir. Bu durumda her farklı yargıyı ayrı bir yancümleye eylemsiye ya da yükleme bağlamak anlatım bozukluğunu ortadan kaldırır. Örnek Sigarayı az içkiyi de hiç içmez. Sigarayı az içer, içkiyi de hiç içmez. Özne Cümlede, yüklemin bildirdiği eylemi ya da yargıyı gerçekleştiren ve üstlenen öğe özne adını alır. Özne bir kişi ya da birkaç kişiden oluşuyorsa yükleme “Kim? Kimler?” soruları; kişi dışında bir varlık, nesne ya da kavram ise yükleme “Ne? Neler?” soruları yöneltilir. Örnek Yazar, bu romanda sıradan bir olayı anlatıyor. Anlatan kim? Yazar Özne Yüklem Seni de ansızın yakalar bir gün ölüm. Yakalayan ne? Ölüm Yüklem Özne İki Çeşit Özne Vardır ¨ Gerçek Özne Yüklemde bildirilen eylemi ve yargıyı yapan, yerine getiren veya üstlenen varlık ve nesnedir. Örnek Divan edebiyatında işlenen konular, genellikle soyuttur. Soyut olan ne? Gerçek Özne Yüklem Hiçbir şair, hiçbir hikayeci yalnız bugün için yazmaz. Yazmayan kim? Gerçek Özne Yüklem ¨ Sözde Özne Yüklemde bildirilen eylemi yapan değil, yapılan eylemden etkilenen kişi, varlık ya da kavramlardır. Başka bir deyişle gerçek öznenin olmadığı cümlelerde asıl görevi, nesne olan sözcük sözde özne görevi üstlenir. Örnek Yeni öğretmenler, Doğu Anadolu’ya atanmış. Atayan kim? Yok Atanan kim? Sözde Özne Yüklem Yerler, çok iyi temizlenmiş. Temizleyen kim? Belli değil? temizlenen ne? Yüklem UYARI Sözde özne, yalnızca yükleminde bir eylemin bulunduğu eylem cümlelerinde yer alır. Ad cümlelerindeki özne, daima gerçek öznedir. Örnek Kültür mirasına sahip çıkmak, bilinçli bir tavırdır. Gerçek Özne Yüklem Öznenin Özellikleri ¨ Bütün ad ve ad soylu sözcükler, cümle içinde özne görevinde bulunabilir. Örnek Bağışlayın beni arkadaşlar. Ad, özne durumunda Yüklem Özne Ben, gül yanaklı bir çocuğa benzerim. Zamir özne durumunda Özne Yüklem Tembeller başarılı olamaz. Adlaşmış sıfat, özne durumunda Özne Yüklem Gece, bir tül gibi şehre iniyor. Zarf özne durumunda Özne Yüklem Gibi, sözcükler ve kavramlar arasında benzetme ilgisi kurar. Edat, özne Özne Yüklem Fakat, karşıt yargıları bağlar. Bağlaç özne durumunda Özne Yüklem Ey, seslenme anlamı taşır. Ünlem, özne durumunda Özne Yüklem ¨ Ad ve sıfat tamlamaları, deyimler ve ikilemeler özne olabilir. Örnek Sanatçının yaratıcılığı, sezgi ve duygu gücüne bağlıdır. Ad tamlaması özne durumunda Kimi şair ve yazarlar, düşüncelerinin kolayca anlaşılmasını istemezler. Sıfat tamlaması, özne durumunda Pot kırmak, onun adetiydi. deyim özne durumunda Konu komşu bu duruma ne diyecek. İkileme, özne durumunda ¨ Kimi durumlarda ara söz, özneyi açıklamak amacıyla kullanılır. Bu kullanıma açıklamalı özne denir. Örnek Annem, beni doğurup büyüten o yüce insan, artık yoktu. Sınıftan biri, genç bir kız, elini kaldırdı. ¨ Kimi sıralı cümlelerde her cümle için tek bir özne kullanılır ve ortak özne meydana gelir. Örnek Her canlı doğar, yaşar, ölür. Bu sıralı cümleleri ayırırsak. Her canlı doğar. Her canlı yaşar. Her canlı ölür. “Her canlı” üç ayrı eylemi gerçekleştirdiği için ortak öznedir. ¨ Eylemsiler ve eylemsilerin de yer aldığı çeşitli söz grupları cümlede özne görevi yapar. Örnek Yan Cümle Temel Cümle Şiir okumak / büyük bir zevktir. Yüklem Özne Yan Cümle Temel Cümle Çok Konuşanlar / Dışarı çıksın Özne Yüklem UYARI İki cümlede tek özne bulunabilir. Böyle öznelere ortak özne denir. Ancak iki farklı yargının tek özneye bağlanması kim zaman yargılardan birinin özneyle uyum sağlayamaması sonucunu doğurur. Bu anlatım bozukluğuna özne eksikliği adı verilir. Örnek Hepsi ona gülüp geçmiş, onu dinelememişti. Hepsi ona gülüp geçmiş, hiçbiri onu dinlememişti. Özne – Yüklem Uygunluğu Bir cümlede anlamın açık ve anlaşılır olması için özneyle yüklem arasında, tekillik- çoğulluk ve kişi yönünden uygunluk olmalıdır. Özne ile Yüklem arasında iki yönden uygunluk vardır § Tekillik-Çoğulluk Yönünden Uygunluk a Cansız varlıklar, soyut kavramlar insan dışındaki canlı varlıklar, organ ve zaman adlarının çoğul şekilleri özne olduğunda bunların yüklemleri tekil olur. Örnek Bütün eşyalar kapının önünde duruyorlar. Bu düşünceler çoktan eskidiler. Kuzular uzaktan uzağa bağrıştılar. Ağaçlar sonbaharda yapraklarını dökerler. Günler gittikçe uzuyorlar. Ellerim tutmuyorlar. b Özne birden çok sıfatın oluşturduğu sıfat tamlaması biçimindeyse yüklem genellikle tekil olur. Örnek Bu iki kafadar yine yola koyuldular. c Sayı sıfatıyla kurulan tamlamalar özne olduklarında yüklem tekil olur. Örnek İki adam seni arıyorlar. Sınıftan on kişi dışarı çıktılar. d Belgisiz zamirler özne olduklarında yüklem tekil olur. Örnek Hepsi seni sormaya gelmişler. Bazıları balık sevmezler. e Mecaz-ı mürsel yoluyla oluşan topluluk adları, özne olduklarında yüklem tekil olur. Örnek Gol atılınca stad ayağa kalktılar. Kasaba yollara döküldüler. f İnsanlar için özne çoğul olduğunda yüklem tekil de çoğul da olabilir. Örnek Öğrenciler sınıfta ders dinliyorlar. Öğrenciler, ders bitince evlerine gitti. g Cümlede birden çok özne varsa yüklem de çoğul olur. Örnek A. Muhip Dranas da Cahit Sıtkı da Fransız şiirini örnek aldıklarını kabul etmezler. UYARI Belgisiz sıfatların tamlayan olarak kullanıldığı sıfat tamlamaları özne olduğunda yüklem tekil de çoğul a olabilir. Örnek Kimi insanlar böyle düşünmez. Kimi insanlar böyle düşünmezler. Cansız varlıklar kişileştirilip özne görevinde kullanıldıklarında ve çoğul olduklarında yüklem tekil de çoğul da olabilir. Örnek Dağlar, doğan güne karşı hatalarını düşünüyorlar. Nehirler burada şarkılar söylüyordu. § Kişi Yönünden Uygunluk a İkinci ve üçüncü kişiler özne olursa bunların yüklemleri ikinci çoğul kişi olur. Örnek Sen ve Ahmet beni dışarıda bekleyin. b Özne birinci ve ikinci kişi ya da birinci ve üçüncü kişiyse yüklem birinci çoğul olur. Örnek O da ben de seni bekledik. O konuya sen ve ben çalışacağız. c Özne birinci, ikinci ve üçüncü kişiyse yüklem birinci çoğul olur. Örnek Oraya ben, sen ve Ahmet gideceğiz. Yardımcı Öğeler Nesne Düz Tümleç Öznenin yaptığı eylemden etkilenen varlık ya da nesnedir. Nesne, cümledeki kullanımına göre ikiye ayrılır § Belirtili Nesne Öznenin yaptığı işten etkilenen öğe adın “i” gösterme, belirtme durumuyla çekimlenirse belirtili nesne görevi yapar. Belirtili nesneyi bulabilmek için yükleme “Kimi? Neyi? Kimleri? Neleri?” sorularından uygun olan biri yöneltilir. Örnek Çocuğun elindeki minik siyah köpeği hepimiz sevmiştik. Neyi? Belirtili Nesne Bu işin peşinde olduğunu biliyorum, saklama. Neyi? Belirtili Nesne Seni de onu da yakından tanıyoruz. Kimi? Belirtili nesne § Belirtisiz Nesne Öznenin yaptığı eylemden etkilenen öğe, ad durum eklerinden biriyle çekime girmişse cümle içinde belirtisiz nesne görevi yapar. Belirtisiz nesneyi bulmak için yükleme “Ne?, Neler?” sorusu yöneltilir. Örnek Ona her zaman bir kucak dolusu çiçek götürürdüm. Ne? Her gece, Kırmızı Başlıklı Kız adında bir masal anlatırdı. Belirtisiz Nesne Nesnenin Özellikleri a Nesne, yalnızca yükleminde eylem olan cümlelerde bulunur. Yükleminde ad ve ad soylu sözcüklerin bulunduğu cümlelerde nesne olmaz. Örnek Bu adam, sorduğum tüm soruları yanıtsız bıraktı. Nesne Eylem b Nesne, tek sözcük olabildiği gibi sözcük grubu da olabilir. Örnek Kalemleri, defterleri, kitapları, üst üste yığdı. Nesne Öbeği c Bazı cümlelerde ara söz, nesneyi açıklamak için kullanılır. Buna açıklamalı nesne denir. Bu söz, nesneyle birlikte tek öğe olarak değerlendirilir. Örnek Babamı, o büyük insanı, bir daha görmeyecektim. Nesne Açıklamalı Nesne Yaşlı kadın, çocuğu – o kuru, sıska vücudu – son bir kez kucakladı. Nesne Açıklamalı Nesne d Kimi bileşik cümlelerde birden çok çekimli eylemin ya da eylemsinin anlamını tek nesne tamamlayabilir, buna ortak nesne denir. Örnek Kitabı eline aldı, bir süre okudu, sonra yerine koydu. Kitabı belirtili nesnesi aldı, okudu, koydu eylemlerinin ortak nesnesidir. e Eylemsiler ve eylemsilerin de yer aldığı çeşitli söz grupları cümlede nesne görevi yapar. Örnek Yan Cümle Temel Cümle Onun buraya gelişini / görmedim. Belirtili Nesne Yüklem Yan Cümle Temel Cümle Ders çalışmayı / istemiyor. Belirtili Nesne Yüklem Dolaylı Tümleç -e, -de, -den Kime? Bunu bir de babama soralım. -e durum eki Yönelme Neye? Çocuk bir süre kitaba baktı. Nereye? Okula dilekçe verdim? Kimde? Ahmet’te aynısından var. -de durum eki Bulunma Neyde? Yazıyı kitapta görmüş. Nerede? Onu geçen gün sokakta gördüm. Kimden? Dedemden bütün aile çekinirdi. -den durum eki Çıkma Neyden? Şekerden böcek çıktı. Nereden? Uzaktan bir ses duyuldu. Dolaylı Tümlecin Özellikleri a “e, de, den” durumuyla çekimlenen sözcükler, eylemi zaman değil, durum yönünden etkilerse dolaylı tümleç olmaz. Zarf tümleci veya edat tümleci görevinde bulunur. Örnek Sabaha orada oluruz Ne zaman? Zarf tümleci Altı yaşında okuma öğrendi. Ne zaman? Zarf Tümleci Sabaha kadar ders çalıştık. Ne zamana kadar? Edat Tümleci b Kimi cümlelerde ara söz, dolaylı tümleci açıklamak amacıyla kullanılır ve açıklamalı dolaylı tümleç meydana gelir. Örnek Memleketine, özlemini çektiği o yerlere, dönüyordu. Dolaylı Tümleç Dolaylı tümlecin açıklayıcısı Yüklem c Sıralı cümlelerde dolaylı tümleç, birden çok cümlenin ortak öğesi olabilir. Buna ortak dolaylı tümleç denir. Örnek Ona çok kızıyor, her gördüğü yerde bağırıyordu. Ona çok kızıyor. Ona her gördüğü yerde bağırıyordu. d Eylemsiler ve eylemsilerin de yer aldığı çeşitli söz grupları cümlede dolaylı tümleç görevi yapar. Örnek Yan Cümle Temel Cümle Ondan duyduklarına / inanamayacaksın. Dolaylı Tümleç Yüklem Yan Cümle Temel Cümle Buraya geldiğine / bin pişman oldu. Dolaylı tümleç Yüklem Uyarı Dolaylı tümleci bulmak için soruları “Neyden?” sorusu ile zarf tümlecinin sorusu olan “Neden?” sorusu birbirine karıştırılmamalıdır. Örnek Bu düşünceleri okuduğu kitaplardan edinmiş. Neyden? Sıkıntıdan ne yapacağını şaşırmış. Neden? Yukarıdaki birinci cümlede “Neyden” sorusuna yanıt veren ve cümleye içinden anlamı katan “okuduğu kitaplardan” söz grubu cümlede dolaylı tümleç görevinde bulunurken, ikinci cümlede şaşırma nedeni olan “sıkıntı” sözcüğü, eylemin nedenini bildirdiği ve “Neden?” sorusuna yanıt verdiği için cümlede zarf tümleci görevi yapmaktadır. Zarf Belirteç Tümleci Yüklemi zaman, durum, miktar, ölçü, yer yön ve soru yönünden gösteren sözcük ya da sözcük öbekleri cümle içinde zarf tümleci görevi yapar. § Yükleme yöneltilen “Nasıl?” sorusu durum zarfı tümleciyle ilgilidir. Örnek İnsan düşündüklerini açıkça söyleyebilir. Nasıl söyleyebilir? Damlaya damlaya göl olur. Nasıl göl olur? Olanları ağlaya sızlaya anlattı. Nasıl anlattı? § Yükleme yöneltilen “Ne zaman?” sorusu, zaman zarfı tümleciyle ilgilidir. Örnek O acılı haberi duyunca çok üzülmüştü. Ne zaman üzülmüştü? Tren on beş dakika sonra burada olur. Ne zaman burada olur? Gelecek ay yeni bir araba alalım. Ne zaman alalım? § Yükleme yöneltilen “Ne yöne? Ne taraf?” soruları yer-yön zarf tümleciyle ilgilidir. Örnek Biraz bekleyip aşağı indim. Ne yöne? Az önce dışarı çıktı. Ne tarafa? Korkudan bir adım geri çekildim. Ne yöne? § Yükleme yöneltilen “Ne kadar? Kaç tane?” soruları azlık-çokluk zarf tümleciyle ilgilidir. Örnek Onu bir saat daha bekleyelim. Ne kadar bekleyelim? Bugün bırak, yeterince çalıştın. Ne kadar çalıştın? Çocuk ablasından biraz daha çalışkandı. Ne kadar çalışkandı? § Soru zarfı tümleci, yüklemi durum, zaman, yer-yön, miktar, ölçü olarak soru biçiminde etkiler. Örnek Nasıl dayanırım sensizliğe nasıl? Neden yapmadın söylediklerimi? Niye bakıp duruyorsun yüzüme? UYARI Yer-yön bildiren sözcükler ad durum ekleriyle çekimlenirse zarf tümleci değil, nesne ya da dolaylı tümleç görevi yapar. Örnek Bir de aşağıyı temizle. Neyi? Belirtili nesne Sizi içeride bekliyor. Nerede? Dolaylı tümleç Yukardan gürültü geliyor. Nerden? Dolaylı tümleç Zarf Tümlecinin Özellikleri a Ara söz, kimi cümlelerde zarf tümlecini açıklamak amacıyla kullanılır ve açıklamalı zarf tümleci meydan gelir. Örnek Önümüzdeki hafta, Pazartesi günü, yeni bir sınav var. Zarf Tümleci Zarf tümlecinin açıklayıcısı Yüklem b Bağ eylemlerin yer aldığı çeşitli söz grupları cümlede zarf tümleci görevi yapar. Örnek Yan Cümle Temel cümle Eve uğrayıp / eşyalarımı alacağım. Zarf Tümleci Yüklem Yan Cümle Temel cümle Düşünmeden / hareket etme. Zarf tümleci Yüklem. c Sıralı cümlelerde zarf tümleci birden çok cümlenin ortak öğesi olarak kullanılabilir ve ortak zarf tümleci meydana gelir. Örnek Sana her zaman güvendim, inandım. Sana her zaman güvendim. Sana her zaman inandım. d Bir cümlede aynı veya ayrı türden birden fazla zarf bulunabilir. Aynı türden olan aynı soruya yanıt veren zarfların tümü aynı öğe olarak alınır. Ancak sorular farklı olduğu sürece bunlar ayrı ayrı değerlendirilip ayrı zarf tümleçleri oluşturur. Örnek Görmeden, bilmeden, vermeden akıyorsun. Zarf tümleci Nasıl? Ertesi sabah, dinlenmiş bir biçimde güverteye geldi. Zarf tümleci Zarf tümleci Ne zaman? Nasıl? UYARI Sıralı cümlelerde ortak kullanılan zarf tümleci ilk yükleme uygunken, diğer yükleme uymayabilir. Bu anlatım bozukluğu zarf tümleci eksikliği olarak değerlendirilir. Örnek Annem hiçbir zaman kendini düşünmedi, bizim mutluluğumuz için çalıştı. Annem hiçbir zaman kendini düşünmedi; her zaman bizim mutluluğumuz için çalıştı. Edat Tümleci Cümleye amaç – sonuç, özgürlük, benzerlik, eşitlik, birliktelik, araç anlamı katan ya da sözcük öbekleri cümle içinde edat tümleci görevi yapar. Örnek Gemiler, güneye doğru yöneldi. Nereye doğru? yön Babama göre çalışan kazanır. Kime göre? görelik Rahat uyumak için ılık bir duş aldı. Niçin? amaç Çocuk, elindeki küçük kovayla su taşıyor. Neyle? araç Okula annesiyle gidecekmiş. Kimle? birliktelik Sen gelinceye kadar işleri bitiririm. Ne zamana kadar? zaman Öğelerle ilgili Uyarılar Öğe Vurgulaması Cümlede, yüklemden hemen önce gelen öğe, kullanıldığı yere göre en çok vurgulanan öğedir. Örnek Ayşe, yazdığı cümleyi arkadaşına yüksek sesle okudu. Ayşe, yazdığı cümleyi yüksek sesle arkadaşına okudu. Ayşe, arkadaşına yüksek sesle yazdığı cümleyi okudu. Arkadaşına, yazdığı cümleyi yüksek sesle Ayşe okudu. Soru edatı “mi” cümlede hangi öğeden sonra kullanılırsa o öğeyi vurgulamış ve o öğeyi buldurmaya yönelik kullanılmış olur. Örnek Bütün bunları sana Ayşe mi söyledi? Ayşe, sana bütün bunları mı söyledi? Ayşe, bütün bunları sana mı söyledi? Ayşe, bütün bunları sana söyledi mi? Cümlede kullanılan soru sözcükleri herhangi bir öğeyi buldurmaya yönelik olabilir. Örnek Bu kitabı benden sonra kim okumak ister? Soru, özneyi buldurmaya yönelik Bu eteğin üstüne ne giyeceksin? Soru, belirtisiz nesneyi buldurmaya yönelik Bu soruyu nasıl çözdün? Soru, zarf tümlecini buldurmaya yönelik Dün akşam nereden geliyordun? Soru, dolaylı tümleci buldurmaya yönelik Yerleri neyle sildin? Soru, edat tümlecini buldurmaya yönelik Bugün kimi gördün? Soru, belirtili nesneyi buldurmaya yönelik Öğe Çözümlemesinde Dikkat Edilecek Noktalar § Bir cümlede önce yüklem bulunmalı, yüklem bulunduktan sonra yükleme yöneltilen sorularla özne ve diğer öğeler tespit edilmelidir. § Yükleme, doğru sorular yöneltilmelidir; çünkü yanlış sorular yanlış sonuçlar doğurur. § Cümle, öğelerine ayrılırken hiçbir sözcük ve sözcük grubu açıkta kalmamalı, hepsi yüklemle bir bağlantı kurarak bir öğe değeri kazanmalıdır. Yalnızca bağlaçlar bu kuralın dışında kalabilir. § Bağlaçlar, cümle içinde tek başlarına herhangi bir öğe olamazlar. Ancak bağlandıkları bir söz grubu içinde görev kazanma özellikleri vardır. § Bir cümle öğelerine ayrılırken, belirli söz gruplarının deyimler, ikilemeler, tamlamalar, bileşik eylemler kalıp olduğu ve cümlede tek öğe olarak değerlendirilmesi gerektiği dikkate alınmalıdır. § Bazı cümlelerde aynı öğe olan dil birliklerinin arasına başka söz grupları da girebilir. Bu durumda dil birliği bozulur ve aradaki söz grubu farklı bir öğeyi oluşturabilir. Örnek Babamın çarşıda böyle küçük bir dükkanı vardı. Dolaylı Tümleç § Ara cümleler, asıl cümlelerin herhangi bir öğesi olamayacakları için cümle öğelerine ayrılırken farklı değerlendirme yapılmalıdır. Örnek Hızlı hızlı yürüyordu, çünkü yağmur yağıyordu, avluyu geçip fakülteye girdi. Ara cümle § Ara sözler, asıl öğe ile birlikte değerlendirilmeli, ikisi de aynı öğe öbeği sayılmalıdır. Örnek Aşağıları, kayaların diplerini, iyice araştırmalı, Açıklayıcı ara söz Öğe Tablosu ÖĞELER ANLAM YÜKLEME YÖNELİK SORULAR ÖZNE Yüklemi yapan yükleme konu olan Kim,Kimler,Ne,Neler NESNE Belirtisiz Nesne Yüklemin Etkisini Üzerine Alan Ne Belirtili Nesne Neyi, Kimi Dolaylı Tümleç Yönelmeli Yüklemin Bulunduğu, Yöneldiği Ayrıldığı Kavramdır. Neye, Nereye, Kime Bulunmalı Neyde, Neyden, Nerede,Kimden Çıkmalı Neden, Nereden, Kimden Belirteç Tümleç Durum Yüklemi Türlü Anlam Özellikleriyle Tamamlayan Öğedir. Nasıl, Ne durumda, Ne biçimde Zaman Ne zaman, Ne zamandır... Ölçü Ne kadar, Nice, Ne ölçüde Yer-yön Nereye, Ne yöne... Neden Ne, Niçin, Ne diye... Soru İLGEÇ TÜMLECİ Cümlede amaç, araç, birliktelik, görelik, neden, yön zaman gibi anlam ilgileri oluşturur. Niçin, Ne ile, Kiminle, Neye Neye göre, Ne gibi, Ne için, Nereye doğru, Ne zaman... Cümle, bir düşünceyi, bir dileği, bir haberi ya da duyguyu tam olarak anlatan, bir veya birden çok sözcükten oluşmuş anlatım birimidir. Cümle içindeki sözcüklerin tek başlarına ya da diğer sözcüklerle grup oluşturarak yaptıkları göreve de öge denir. Cümlenin oluşumu için çekimli bir fiil ya da ek fiille çekimlenmiş isim soylu bir sözcük gerekir. Bu iki unsurdan birinin özelliklerine sahip bir sözcük, bir cümleyi oluşturmak için öğeleri, temel ögeler, yardımcı ögeler ve ara sözler olmak üzere üç temel grupta incelenirCümlenin Ögeleri Kavram Haritası1. Temel ÖgelerBir düşünceyi, bir dilek ya da duyguyu söz veya yazı ile anlatabilmek için en az iki öge gereklidir. Bunlar yüklem ve öznedir. Bunlara cümlenin temel öğeleri Yüklem Fiil, EylemCümledeki işi, hareketi, yargıyı bildiren çekimli unsura yüklem denir. Yükleme, cümlede yargı bildiren çekimli öge de diyebiliriz. Yüklem, yukarıda belirttiğimiz gibi, cümlenin temel ögesidir. Yani yüklem olmadan cümle de Ben işlerimi zamanında yaparım. cümlesinde “yapmak” sözcüğü, bir yargı taşıdığı için yüklemdir.» Buradaki evlerin hepsi çok güzeldi. cümlesinde “güzeldi” sözcüğü bağımsız bir yargıyı sonuca bağladığı için yüklemdir.» Komşu, komşunun külüne muhtaçtır. cümlesinde ise “muhtaç” ismi, ek eylemin geniş zamanı ile çekimlenerek yüklem görevini üstlenmiştir. NOT Yüklemi bulmak için herhangi bir soru yoktur. Fiiller ya da isim soylu sözcükler çekimlenerek bu görevi üstlenir. Yüklem bir sözcükten oluşabileceği gibi sözcük grubundan da Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır. cümlesinde “üstündeki kandır” sıfat tamlaması,» Kadın, çocuğunu çok merak ediyordu. cümlesinde “merak ediyordu” birleşik eylemi,» Babamın çantası, arabanın bagajındaymış. cümlesinde “arabanın bagajındaymış” isim tamlaması yüklem görevinde ÖzneYüklemin bildirdiği iş, oluş ya da durumu yapan ve­ya cümledeki olanı karşılayan ögeye özne denir. Özne, cümlenin temel öğesidir; ancak her cümlede bulunmak zorunda fiil cümlelerinde işi yapandır. İsim cümlelerin­de bir eylem bulunmadığı için özne, yüklemin bil­dirdiği durumda olandır. Özne, yükleme sorulan “kim, ne?” soruları ile bulunur. Ancak özellikle “ne” sorusu, nesneyi bulmak için de sorulduğundan, özne sorusunu yükleme “yapan kim, olan ne?” biçimlerinde sormamız daha doğru Çocuklar bahçede neşeyle koşuyor. koşan kim?/ kim koşuyor? cümlesinde “koşma” eylemini gerçekleştiren “çocuk­lar”dır. Bunu yükleme sorduğumuz “koşan kim?” sorusu ile bulabiliyoruz.» Bugün hava çok güzeldi. güzel olan ne? cümlesinde özneyi bulmak için sorumuzu yüklem­le birlikte sorarız “Güzel olan ne?” Cevap duru­mundaki “hava” sözcüğü özne görevindedir. > Özne; gerçek özne, gizli özne ve sözde özne olmak üzere üç grupta incelenir Gerçek Açık ÖzneYüklemin bildirdiği yargıyı gerçekleştiren ya da yargının konusu olan varlığın cümlede açıkça ifade edildiği Bu konuyu bize Aydın anlatacak. anlatacak olan kim?/ kim anlatacak? cümlesinde “Aydın” öznedir. Çünkü yüklemde bildi­rilen “anlatma” işini yapan Gizli ÖzneCümlede bir sözcük ola­rak bulunmayan, yüklemin çekiminden anlaşılan öznelere gizli özne Bu konuyu size anlatacağım. anlatacak olan kim?/ kim anlatacak? cümlesinin yüklemi “anlatacağım” sözüdür. Özneyi bulmak için “anlatacak olan kim?” diye soruyoruz, “Ben” cevabı alıyoruz; ancak bu söz cümlede yok, biz bunu yüklemin bildirdiği şahıstan çıkarıyoruz. Öyleyse bu cümlenin öznesi gizli öznedir.» Dün akşam çok eğlendik. eğlenen kim? → biz → gizli özne » Bize soğuk davranıyor. soğuk davranan kim? → o → gizli özne Sözde ÖzneEylemin kim tarafından yapıldığı belli olmayan cüm­lelerde işten etkilenen unsur özne kabul edilir. Böyle öznelere sözde özne Bu konu çok iyi anlaşıldı. cümlesinin yüklemi “anlaşıldı” sözüdür. Özneyi bulmak için “anlaşılan ne?” diye soruyoruz, “Bu konu” cevabı alıyoruz. “Bu konu” sözü burada özneymiş gibi gözükse de aslında işi yapan değil, işten etkilenen konumundadır. “anlaşılma” eyleminin kimin tarafından yapıldığı belli değildir, bu eylem sonucunda “bu konu”nun anlaşıldığı bellidir. Eylemin kimin tarafından yapıldığı belli olmadığı için “bu konu” özne olarak kabul edilmektedir. NOT Söz ya da söz öbekleri cümlede özne olabilir. Ad tamlaması, sıfat tamlaması özne olarak kullanıla­ Uzun boylu, genç biri kapıyı açtı. cümlesinde “uzun boylu genç biri” sıfat tamlaması özne durumundadır; çünkü “açtı” eylemini yapan kişidir.» Dolabın kapısı kilitliydi.. cümlesinde “dolabın kapısı” belirtili isim tamlaması özne göreviyle kullanılmıştır; çünkü özneyi bul­mak için sorulan “kilitli olan ne” sorusuna “dolabın kapısı” ad tamlaması cevap Yardımcı ÖgelerCümlenin yardımcı öğeleri nesne, dolaylı tümleç yer tamlayıcısı, zarf tümleci zarf tamlayıcısı ve edat NesneNesne, cümlede öznenin yaptığı işten etkilenen öğedir. Nesne, sadece yüklemi geçişli olan fiil cüm­lelerinde vardır ve yükleme sorulan “ne, neyi, kimi?” sorularıyla Bugün seni çok aradım. kimi aradım? cümlesinde yükleme sorulan “kimi?” sorusuna ce­vap veren “seni” sözcüğü nesnedir.» Fuardan kardeşime kitap aldım. ne aldım? cümlesinde “ne” sorusuna cevap veren “kitap” söz­cüğü nesnedir. > Nesneyi belirtili nesne ve belirtisiz nesne olmak üzere iki grupta incelemek mümkündür Belirtili NesneYükleme sorulan “neyi, kimi?” so­rularına cevap veren sözcük ya da sözcük gruplarıdır. Belirtili nesne durumundaki sözcük ya da sözcük­ler yükleme belirtme hâl ekiyle -i maçı mutlaka izlemeliyim. neyi izlemeliyim? belirtili nesne cümlesinde “neyi” sorusuna cevap veren “bu maçı” sözü belirtili nesne olarak Belirtisiz Nesne“-i” belirtme hâl ekini almayan ve özneyi bulduktan sonra yükleme sorulan “ne?” sorusuna ce­vap veren sözcükler, belirtisiz nesne Adam bir çuval taşıyordu? ne taşıyordu? belirtisiz nesne cümlesinde yükleme sorulan “ne” sorusuna “bir çu­val” cevabını alıyoruz. Bu sözcük yalın olarak kulla­nıldığından yani belirtme hâli eki almadığından be­lirtisiz nesnedir. NOT Cümlenin öğeleri bulunurken özne ve nesneyi karıştırmamak için önce yüklemi, sonra özne­yi, daha sonra da nesneyi Kalemi dün akşam kaybolmuş. özne yüklem cümlesinde özneyi bulmadan “Neyi kaybolmuş?” sorusunu sorar ve “kalemi” sözcüğüne nesne der­sek yanılmış oluruz. Çünkü önce özneyi bulmalıyız. Buna göre “Kaybolan ne?” sorusunu sorduğumuz­da “kalemi Onun” cevabını alırız. Demek ki “kale­mi” sözcüğü nesne değil, Dolaylı Tümleç Yer TamlayıcısıCümlede yaklaşma, bulunma, uzaklaşma bildiren, yüklemi yer anlamıyla tamamlayan öğedir. Yer tamlayıcısı “-e, -de, -den” ekleriyle oluşan sözcük veya söz­cük gruplarıdır. Dolaylı tümleç, yükleme sorulan “ki­me, kimde, kimden; nereye, nerede, nereden; ne­ye, neyde, neyden?” gibi sorularla Baş ucumdaki lâmbayı yakıp, saate baktım. neye baktım? yer tamlayıcısı cümlesinde yükleme sorulan “neye” sorusuna ce­vap veren “saate” sözcüğü dolaylı tümleçtir.» Seninle evde konuşacağım. nerede konuşacağım? dolaylı tümleç / yer tamlayıcısı cümlesinde yükleme sorulan “nerede” sorusuna cevap veren “evde” sözcüğü dolaylı tümleç görevindedir. NOT İsmin “-e, -de, -den” hâl eklerini alan her sözcük cümlede dolaylı tümleç görevinde bulunmaz. Bu ekleri alan sözcükler, cümlede zaman veya du­rum bildirirse, zarf tümleci Tam iki saat ayakta bekledik.” zarf tümleci » Unutma, akşama seninle buluşacağız.” zarf tümleci Yukarıdaki cümlelerde “ayakta ve akşama” sözleri zarf tümleci görevindedir. Bunu yükleme sorduğu­muz sorulardan da anlayabiliriz. Birinci cümlede hâl ekini alan sözcük “nasıl”, ikinci ve üçüncü cüm­ledeki sözcükler ise “ne zaman” sorularına cevap Zarf Tümleci Zarf TamlayıcısıYön, zaman, tarz, sebep, miktar, vasıta ve şart bildirerek yüklemi tamamlayan ve yükleme sorulan “ne zaman, nasıl, niçin, niye, neden, ne kadar, ne şekilde?” gibi sorulara cevap veren söz ya da söz öbekleri cümlede zarf tümleci zarf tamlayıcısı olarak Batuhan bugün derse gelmedi. ne zaman gelmedi? zarf tümleci cümlesinde yükleme sorulan “ne zaman” sorusuna cevap veren “bugün” sözü zaman bildiren zarf tüm­lecidir.» Tuğçe derslerine çok çalışırdı. ne kadar çalışırdı? zarf tümleci cümlesinde yükleme sorulan “ne kadar” sorusuna cevap veren “çok” sözcüğü miktar bildiren zarf tümleci görevinde kullanılmıştır. NOT Aşağı, yukarı, içeri, dışarı, ileri, geri vb.” sözcük­ler, yalın halde kullanıldığında zarf tümlecidir. An­cak bu sözcükler isimlere eklenen hâl eklerini aldıklarında zarf tümleci olmaz, cümlenin farklı bir ögesi Ahmet, dışarıya çıkmıştı. nereye çıkmıştı? dolaylı tümleç / yer tamlayıcısı cümlesinde “Nereye çıkmıştı?” sorusuna cevap ve­ren “dışarıya” sözcüğü “-e” hal eki aldığı için dolay­lı tümleçtir. » Görevli, içeriyi kontrol etti. nereyi kontrol etti? nesne cümlesinde “Nereyi kontrol etti?” sorusuna cevap veren “içeriyi” sözü hal eki aldığı için nesne göre­vindedir.» Aşağı bakma sakın. cümlesinde “Nereye bakma?” sorusuna cevap ve­ren “aşağı” sözü hal eki almadan yön bildirdiği için zarf Edat TümleciYüklemin ne ile hangi araçla, kimin ile, hangi amaçla, yapıldığını gösteren söz öbeklerine edat tümleci denir. Yükleme sorulan “ne ile, ne için, kiminle, kimin için?” sorularıyla tümleci olarak adlandırılan tümleçler de birer zarf tümlecidir. Çıkmış sorularda, seçeneklerde bile olsa, edat tümleci adının geçtiği görülmemiştir. Ancak bazı soruların çözümünde yardımcı olduğu söylenebilir. Eğer seçeneklerde “edat tümleci” adı geçmiyorsa, siz “edat tümleci” olarak gördüğünüz söz öbeklerine zarf tümleci de O, bütün yazılarını, dolma kalemle yazar. ne ile yazar? » Bu araştırmayı arkadaşlarıyla yapmış. kiminle yapmış? » Bu yemekleri sizin için hazırladım.kimin için?3. Ara SözHerhangi bir ögenin açıklayıcısı olarak cümleye gi­ren, iki virgül veya iki kısa çizgi arasında yer alan, cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında her­hangi bir daralmaya yol açmayan, bazen bağımsız olarak da cümleye girebilen sözcük ya da sözcük gruplarına ara söz Dil, insanın en güçlü silahı, konuştukça etkisini gösterir. » İzmir’e, doğduğu kente, gidiyordu. » Yaşlı adam onu, kara kuru çocuğu, bağrına bastı. Yukarıdaki cümlelerde ara söz, cümlenin sırasıyla “özne, dolaylı tümleç, nesne” gibi öğelerini oluştur­muştur.» Ülkenize, Belçika’ya, bizi de davet eder misiniz? » Dünyanın en yüksek noktasına, Everest’e, bir Türk sporcu da tırmandı. cümlelerinde “Belçika” ve “Everest’e” sözleri ara sözdür ve dolaylı tümleçlerin açıklayıcısı olarak kul­lanılmıştır. NOT Ara söz, bir ögenin açıklayıcısı olarak kullanıl­mışsa, daima açıkladığı ögeden sonra gelir. Bir ögenin açıklayıcısı olarak kullanılmamışsa cümlede bağımsız olarak kullanılır ve cümle dışı unsur olarak kabul O günün akşamı, sen de hatırlayacaksın, çay bah­çesinde oturmuştuk. cümlesinde “sen de hatırlayacaksın” sözleri ara sözdür; ama herhangi bir ögenin açıklayıcısı olarak kullanılmamıştır dolayısıyla cümle dışı unsurdur. CÜMLE VURGUSU Cümlede asıl anlatılmak istenen öğe vurgulanır. Biz konuşurken, önemsediğimiz öğeyi cümlenin herhangi bir yerinde ses tonumuzu yükselterek vurgulayabiliriz. Ancak yazıda bunu yapamayacağımızdan, vurgulamak istediğimiz öğeyi yükleme yaklaştırırız. Yani cümlede yükleme en yakın öğe, en çok vurgulanan öğedir. “O, beni, hep burada bekler.” Özne Nesne Zarf Dolaylı Yüklem Tümleci Tümleç cümlesinde yükleme en yakın öğe dolaylı tümleç olduğundan, en çok vurgulanan öğe de odur. ARASÖZ Cümleyi söylerken söz arasına sıkıştırılan, bazen bir öğenin açıklayıcısı, bazen cümle dışı unsur olan söz veya söz öbeklerine arasöz denir. Eğer bu söz bir cümle ise “aracümle” diye de adlandırılır. Açıklamadan da anlaşılacağı gibi arasözün iki işlevi vardır. “O kasabayı, doğduğum yeri, bu kitapta tanıttım.” Nesne Dolaylı Yüklem Tümleç cümlesinde “doğduğum yeri” sözü, kasaba hakkında söylenmiştir ve kasabayı açıklamaktadır. Öyleyse bu öğe nesneyi açıklayan bir arasözdür. Arasöz daima açıkladığı öğeden sonra gelir. “Ahmet, siz de çok iyi bilirsiniz, derslerine pek çalışmaz.” özne Dolaylı Zarf Yüklem Tümleç Tümleci cümlesinde “siz de çok iyi bilirsiniz” sözü cümlenin geneli üzerinde açıklama yapan, ancak herhangi bir öğeyle ilgili olmayan bir arasözdür. Cümle dışı unsur olarak kabul edilir. Arasöz ve aracümleler iki virgül arasında ya da iki kısa çizgi arasında verilir. “Anneme, hayatını bana adayan kadına, saygıda kusur etmem.” Dolaylı Tümleç Yüklem “Odaya girdiğimde, neden olduğunu bilmiyorum, içim garip bir hüzünle doldu.” Zarf Tümleci Özne Zarf Tümleci Yüklem cümlelerinde koyu renkle gösterilen sözler de arasözdür. Kaynak İndirme Bilgileri Site Dosya İçeriği Vurgu Dosya Boyutu/Türü 20 KB/ Word Dosya İndirme Linki Tıklayınız. Türkçe Tümcenin Ögeleri Testleri 1 Türkçe Tümcenin Ögeleri Testleri 1 Başla Tebrikler - Türkçe Tümcenin Ögeleri Testleri 1 adlı sınavı başarıyla tamamladınız. Sizin aldığınız skor %%SCORE%% en yüksek skor %%TOTAL%%. Hakkınızdaki düşüncemiz %%RATING%% Yanıtlarınız aşağıdaki gibidir. Geri dön Tamamlananlar işaretlendi. 12345678910Son Geri dön

4 sınıf türkçe tümleç konu anlatımı