💧 Mezopotamya Ve Anadolu Medeniyetlerinin Insanlığa Katkılarına Örnekler Veriniz

Nefisnasıl terbiye edilir.1-Helal gıda-2-istiğfar ve dua-3- Kuran okumak ve ahkamına tabi olmak-4- ibadetleri huşu ile eda etmek-5-infak fakir fukarayı görüp gözetmek-6- Geceleri ihya etmek-7- zikrullah ve murakabe-8- salavati şerifeye devam etmek-9-Güzel Ahlak sahibi olmak-10- Salih ve sadıklarla beraber olmak. Anadoluve mezopotamya devletlerinin başkentleri anadolu ve mezopotamya uygarlıkları nelerdir anadolu ve mezopotamya medeniyetleri anadolu ve mezopotamya uygarlıkları 5. sın Anadolu ve Mezopotamya uygarliklari nelerdir ve en unlu seyleri anadolu ve mezopotamya uygarlıkları anadolu ve mezopotamya uygarlıkları mezopotamya ve Ses ışık, hareket gibi fizik kavramlarından yararlanılarak geliştirilen teknolojilere çevrenizden örnekler veriniz. 2. Elektrik, fizikteki kavramlardan bir tanesidir. Elektrik bilgilerden yararlanan meslek dalları hangileridir? 3. İngilizlerinkontrolündeki Düyun-u Umumiye memurları yanlarına jandarmaları alarak köylünün, çiftçinin ürünlerine el koyar ve söz konusu vergileri tahsil ederlerdi. Anadolu ve Ege'de Düyun-u Umumiye memurlarının jandarmayı da kullanarak yaptıkları vergi tahsilatına ilişkin sayısız zulüm vakaları tarihe geçmiştir. anadolu ve mezopotamya uygarlıkları' için 10000+ sonuç. Mezopotamya ve Anadolu Uygarlıkları Gameshow testi. Aliasamirkas tarafından 1. Mezopotamya ve Anadolu medeniyetlerinin insanlığa katkılarına örnekler veriniz. İlk Çağda Fırat ve Dicle nehirleri arasındaki bölgeye “İki Nehir Arası” anlamında Mezopotamya denilmiştir. Mezopotamya geniş ve verimli topraklara sahip, tarım yapmaya elverişli bir bölgeydi. Bu nedenle tarih boyunca Mezopotamya'da birçok Sümerler Akadlar ve Babiller, Mezopotamya uygarlı-ğının doğmasına neden olan kavimlerdir. Mezopotamya’da aritmetik ve geometri çok ileri bir düzeydeydi. Sümer sayı sistemi, 60 tabanlıydı. Özellikle, Babilliler, 60 tabanlı sayı sisteminin yanında 10 tabanlı sayı sis-temini de kullanmışlardır. Aritmetik işlemlerde k1MG6K. Mezopotamya, Yunanca’da iki nehir arasındaki ülke anlamına gelen “Mesopotamía” kelimesinden dilimizdeki yerini almıştır. Günümüzde coğrafik olarak Irak ve Suriye’nin kuzeydoğusu, Güney Doğu Anadolu bölgesini de kapsayan Dicle ve Fırat nehirleri ile konumlanmaktadır. Mezopotamya’nın kuzeyinde bulunan Sümer Uygarlığı tarihin en önemli uygarlıklarından birini temsil etmektedir. Mezopotamya HaritasıBunu biliyor muydunuz?Mezopotamya; ilk yerleşik hayatın kurulduğu, yazının ortaya çıktığı, bilinen en eski yasalardan bazılarının oluşturulduğu bir bölgedir. Bu yazıda tarihin başlangıcına şahitlik etmiş Mezopotamya’dan günümüze ulaşan aşağıdaki eserler RölyefiGudea HeykelleriHammurabi Kanunları Steli19. Yüzyıldaki KeşiflerDoğu kültürlerine olan merak, Batı’da 17 ve 18. yüzyıllarda gelişmeye başlayıp 19. yüzyılda önemli bir arkeolojik araştırma konusu haline konsolos olarak görev yapan M. Botta, 1843 yılında Asur kralı Sargon 2334-227919’nun Horsabad olarak bilinen Dur-Şarrukin kentinde ilk Asur sarayını keşfetmiştir. Sarayın girişinde koruyucu tanrı Lamassu’nun heykelleri Sargon’un SarayıE. de Sarzec, 1877 yılında Irak’ın Basra kentinde Lagaş Güney Mezopotamya hükümdarı Gudea’ya ait heykeller şehri 1931 yılı arkeolojik alan fotoğrafıUr-Nanşe RölyefiUr-Nanşe RölyefiGenel ÖzelliklerBu eser, Irak’ın Girsu kentinde şu anki adıyla Tell Telloh bulunmuştur. Yapım tarihi 2500 yıllarına dayanmaktadır. Kalker taşından yapılan eser 40cm uzunluğunda ve 47cm genişliğindedir. Eser, günümüzde Louvre Müzesinde I. Lagaş Hanedanlığının ilk kralıdır. Rölyefin ortasındaki delik, levhanın tapınağın duvarına monte edilmesini sağlayan fonksiyonel bir detaydır. Bu tapınak, kral Ur-Nanşe’nin emri üzerine yapılmıştır, bu nedenle eser, halkın ona minnet göstergesini temsil etmektedir. Rölyefin kalkerden yapılması da önemli bir detaydır çünkü o dönemde taş kullanımından ziyade pişirilmiş killi toprak tercih Hanedanlığı HaritaBunu biliyor muydunuz?Uruk antik kentinde, günümüzde Akad dilinde türetilmiş Warka diye de adlandırılıyor bulunan ziggurat 3000 yıllarına dayanmaktadır ve temeli dışında hiç taş kullanılmamış ve topraktan hem daha nadir hem de muhtemelen başka lokasyonlardan getirilmiş olan kalker, eserin ve de kralın önemine vurgu yapmaktadır. Levhanın üzerinde ilk yazı türü olan Çivi Yazısı ile yazılmış açıklamalar açıklamalarda kral Ur-Nanşe’nin tapınağı yaptırdığı belirtilmektedir, bu sayede arkeolog ve sanat tarihçileri eserin kime ait olduğunu bulabilmiştir. Levhanın üzerindeki figürler kral ve yakınlarını temsil hakim olan dini görüşte krallar yalnızca yönetici sıfatına sahip değildi aynı zamanda dini bir anlam da yükleniyordu ve rahip-kral olarak adlandırılıyorlardı. Dolayısıyla, bu kişiler hem yönetimden hem de dini konulardan statü, sanata da yansımıştır rahip-krallar eserlerde her zaman diğer figürlerden daha büyük ve uzundur ve de oturur pozisyondadırlar. Bu eserde de olduğu gibi diğer figürler daha küçüktür ve biliyor muydunuz?Sümeroloji ve çivi yazısı ile daha fazla bilgiye sahip olmak isterseniz ilk akla gelecek isim İlk Çivi Yazısı ve Sümeroloji Uzmanı Muazzez İlmiye Çığ HeykelleriGudea Mezopotamya bölgesinde en çok tasvir edilmiş figürlerden birisidir. Günümüze kadar ulaşmış ve Irak’ın Girsu kentinde bulunmuş 4 örneğini inceleyeceğiz;Genel ÖzelliklerIlk olarak, Oturan Gudea diyorit taşından yapılan bu eser 2120 yılına dayanmaktadır. Heykel 46 cm yüksekliğinde, 22,50cm derinliğinde ve 33 cm genişliğindedir. Güncel olarak Louvre Müzesi’nde Gudea HeykeliİncelemeGudea tasvir edildiği bütün heykellerde dua pozisyonunda bulunmaktadır. Bu pozisyon, inşa ettirdiği tapınakların dini figürlerine gösterdiği saygıyı temsil eder. Lagaş Bey’i Gudea hanedan soyundan gelmemesine rağmen eserlerde kraliyet üyelerine ait özelliklerle tasvir edilmiştir oturan pozisyon, geleneksel taç tek bir omzunu kapatan ince kumaş Akad Hanedanlığından gelmektedir ve anatomik detaylarını görünür kılmaktadır. Bu tasvir biçimi daha önce gelen sanatsal geleneklere göre oldukça biliyor muydunuz?Gudea etimolojik olarak Çağırılmış’ anlamına Vazo ileGenel ÖzelliklerIkinci olarak, Gudea Vazo ile, Irak’ın Girsu kentinde bulunmuştur. 63 cm önceki örnekteki gibi burada da Gudea, dua eder pozisyondadır, tacı ve kıyafeti aynı şekildedir. Anatomik detaylar el ve ayaklarda daha da derinlik kazanmaktadır. Detayların günümüze kadar ulaşması hem kullanılan materyalin diyorit kalitesini ve de heykeltraşın sanatsal becerilerini Gudea heykelinden farklı olarak, kıyafetinin detayları dikkat çekmektedir elbisenin iki yanına doğru ilerleyen dalgalı motiflere balık figürleri eşlik etmektedir. Bu dekor, yaşamı ve yeraltı sularının bereketliliği temsil tuttuğu vazo bereketlilik ve yaratılış tanrısı Enki’yi hatırlatan bir semboldür, aynı zamanda bu vazonun geleneklere göre su ile dolu olduğuna inanılır, yaşamın ve bereketin sembolüdür. Son olarak, Gudea’nın bu vazoyu taşıma nedenlerinden biri de tanrılara bir ikram sunma Vazo ileMimar GudeaGenel ÖzelliklerGudea’nın inceleyeceğimiz son örneği Mimar Gudeadır. Diğer örnekler gibi bu eserde 2120 yılına aittir, Girsu kentinde bulunmuştur ve 93 cm yüksekliğinde, 41 cm genişliğinde 61 cm Gudea HeykeliİncelemeBu eser tanrı Ningirsu’ya adanmıştır ve de onun adına inşa edilen tapınak Enninu için hazırlanmıştır. Bu eserde Gudea yaptırdığı tapınağın mimari gibi tasvir edilmiştir. Gudea, çivi yazısı ile yazılmış birçok yazıt oluşturmuştur, bu eserde de heykelin sırtından başlayarak elbisesinin eteklerine kadar devam eden açıklamalar açıklamalar, tanrılara adanacak adakların listesi ile başlar ve Enninu Tapınağı’nın tüm dini kurallara saygı duyarak inşa edildiğini belirterek devam eder. Ardından, tapınağın yapımı sırasında komşu devletlerden gelen materyalleri Suriye’nin kuzeyinden taşlar getirtilmiştir, Amanos Nur Dağları’ndan sedir ağacı getirtilmiştir. Bu alışveriş aynı zamanda Lagaş Hanedanlığı’nın diğer devletler üzerinde kurduğu gücün de temsili olarak gelecekte mümkün olabilecek dini ve siyasi ihanet ve yanlışlıkları eleştirerek biter. Gudea’nın kucağındaki bu yazıtta tapınağın planın çizilmiş olması tarihin ilk mimari ve mühendislik çalışmalarına ışık Gudea Heykeli yandan görünüşüHeykelin kafa bölümü günümüze kadar ulaşamamıştır fakat geri kalanı 1881 yılında E. de Sarzec tarafından yönetilen bir arkeolojik kazı sonucu Gudea’nın diğer heykelleri gibi Louvre Müzesi’ne Gudea tapınak planıMimar Gudea Ennuni Tapınağı planıHammurabi Kanunları SteliGenel ÖzelliklerBu eser, Iran’nın güneybatısında, Zagros dağlarının eteklerinde bulunan ve UNESCO Dünya Kültürel Mirası kabul edilen Şuş arkeolojik alanında 1900-1902 yıllarında bulunmuştur. 2 metre 25 santim yüksekliğinde ve 55 santim genişliğindedir. Siyah bazalt taşından 6. kralı olan Hammurabi’nin Kanunlarını akad dilinde içeren bir steldir. Hammurabi, 1792-1750 yılları arasında hüküm sürmüştür. Bu eserde, kral Hammurabi oturmakta olan tanrının önünde tasvir yazıların büyük bir kısmı anıtın yapılış amacını açıklamaktadır. Tasvir edilen tanrı adaletin tanrısı ve güneşi sembolize eden Şamaş’tır. Halka, Şamaş’ın bu kanunları yazdırdığı bilgisi verilerek, kanunların dini birer yükümlülük olduğu algısı eser, aynı zamanda anıtların ve diğer görsel eserlerin siyasi ve sosyolojik anlamdaki gücünü yansıtmakta; Hammurabi Kanunları’nın kalıcığını ve yürürlülüğünü sağlamak adına biliyor muydunuz?Hammurabi Kanunları tarihin ilk yasa örneklerinden Kanunları DikilitaşHammurabi Kanunları Dikilitaş DetayHammurabi Kanunları Dikilitaş Yazı DetayıKaynakça; Kemalettin Köroğlu, Eski Mezopotamya Tarihi, Iletişim Yayınları, Bottéro ve Samuel Noah Kramer, Mezopotamya Mitolojisi, Iş Bankası Kültür Yayınları, P., L’art antique du Proche-Orient, éd. Mazenod, Paris, 1977 rééd. 1983 sous le titre L’art antique du Moyen-Orient.Parrot A., Sumer, collection l’univers des formes, éd. Gallimard, Paris, 2006 1ère éd. 1960. 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Mezopotamya ve Anadolu medeniyetlerinin insanlığa katkılarına örnekler veriniz. konusunu kısaca ve uzun ele ve Anadolu medeniyetlerinin insanlığa katkılarına örnekler veriniz. konusu ile ilgili kısaca bir yazı örneği ;Cevap Anadolu ve Mezopotamya medeniyetlerin beşiği, dünya üzerinde ilklerin olduğu bir yerdir. Anadolu medeniyetlerinin dünya miraslarına kattıklarını kısaca sayacak olursak, Mezopotamya uygarlıklarından verimli toprakları ve tarıma elverişli yapısı sayesinde tarihin en eski medeniyeti Sümerler sayılmamaktır. Sümerler Zikurat adı verilen çok katlı binalar inşaa etmeyi öğrenmişlerdir. Ay, yıl takvimini bulmuşlar. Yazıyı icat ederek tarihin başlamasını sağlamışlardır. Asurlar Sümerler ile ticaret yaparak yazıyı geliştirmişler, yazının Anadolu medeniyetlerine yayılmasını sağlamışlardır. Dünyanın ilk kütüphanesini kurmuşlardır. Babiller ilk anayasayı yapmış. Hititler ilk yazılı anlaşmayı imzalamış. Lidyalılar ilk parayı icat ve Anadolu medeniyetlerinin insanlığa katkılarına örnekler veriniz. konusu ile ilgili uzun bir yazı örneği ;Cevap Dünya üzerinde bulunan her uygarlık medeniyetlerin gelişmesine küçük veya büyük katkılar sağlamıştır. Uygarlıkların gelişmeleri kendinden önceki medeniyetlerin uygarlıkların üzerine kurulur. Hiçbir şey kendiliğinden ortaya çıkmaz. Dünya üzerinde kullandığımız birçok alet eski medeniyetler tarafından ortaya konmuş, bilgi birikimi ile geliştirilmiştir. Birçok buluş eski medeniyetlere dayanmaktadır. Anadolu uygarlıkları da tarihe birçok katkıda bulunmuş yüksek ilk defa tarih yazıcılığına başlatan medeniyettir. İlk yazılı anlaşmayıda hititler tarıma ve hayvancılığa önem vermişlerdir. Tarım hayvanını öldürene sabanı kırana ölüm cezaları değiş tokuş sisteminin ticarette geride kaldığını görüp parayı icat ay ve yıl takvimini bulmuşlar, ilk yazıyı icat etmişlerdir. Dünya tarihi sümerlilerle ticret ile uğraşmış, sümerlerden öğrendikleri yazıyı anadoluya getirerek dünyanın ilk kütüphanesini kurmuşlardır. Babiller tarihte ilk anayasayı oluşturularak hamurabi kanunlarını yapmışlardır. Mezopotamya ve Anadolu medeniyetlerinin insanlığa katkılarına örnekler Hakkında Soru Sormak İster Misiniz ? Yorum ve Düşüncelerinizin Bizim İçin Ne Kadar Değerli Olduğunu Biliyor Musunuz ? Destek ve Yorumlarınız için Tıklayınız... Ülkemiz çok sayıda uygarlığa ev sahipliği yap- Kocaeli’ye bağlı Hereke’de dokunan halılarımızın mıştır. Bu sayede zengin bir kültüre sahiptir. ünü yurt dışına yayılmıştır. Halılarımız, Fransa’dan Ülkemizin el sanatları, mimarisi, giysileri, mü- Amerika’ya önemli yapıları süslemektedir. Hereke zikleri, yemekleri yöreden yöreye benzerlikler halısını diğer halılardan ayıran en önemli özellik, ve farklılıklar gösterir. Şimdi ülkemizin çeşitli ipek olmasıdır. Dokunması büyük bir sabır ve yerlerindeki kültürel özellikleri öğrenelim. Bu özveri gerektirir. Boyutuna göre değişmekle birlikte kültürel özelliklerin benzerlik ve farklılıklarını dokunması bazen yıllar sürmektedir. bulalım. Geleneksel el sanatlarımızın başında halıcılık gelir. Orta Asya’dan Anadolu’ya taşıdığımız bu Dünya üzerindeki en eski halılardan kültür ögemiz kuşaktan kuşağa binlerce yıldır biri olan Pazırık halısı Orta Asya’da tezgâhlarda dokunmaya devam ediyor. Bu gele- bulunmuş bir Türk halısıdır. Yaklaşık nek ülkemizin pek çok yerinde benzer teknikler- 2300 yaşındadır. le ancak farklı renk ve desenlerle sürdürülüyor. Dokunan halılar Milas, Gördes, Kula, Bünyan ve Isparta gibi dokunduğu yörenin ismiyle biliniyor. Halılara çok çeşitli motifler işleniyor. Karnı yarık, elibelinde, gonca gül, kartal, bulut gibi yüzler- ce motif halının ilmeklerinde can buluyor. Her motifin anlamı farklı. Örneğin koçboynuzu mo- tifi gücü, yiğitliği; üçgen motifi izdivacı; el motifi bereketi dile getiriyor. İki farklı yöremizdeki ha- lıların özelliklerini dokuyanlarından öğrenelim. Muğla Milas’ta dokunan halılara canlı renk- Pazırık halısı Ermitaj Müzesi, Rusya lerini kök boya dediğimiz doğal boyalar verir. Halılarımızda yöreye özgü pek çok motif var- 51 dır. Bunlardan bazıları ala boncuk, köpek izi, karanfil, baklaçiçeği, hayat ağacı, testere gibi adlarla bilinir. Halılarımızda ana renk olarak kırmızı ve sarı kullanılır. ÜLKEM, KÜLTÜRÜM VE TARİHİM Sıra Sizde Aşağıdaki soruların cevaplarını defterinize yazınız. 1. Yaşadığınız yerde hangi el sanatları yapılmaktadır? Bunlardan hangileri evinizde bulunmaktadır? 3. Yaşadığınız yerdeki el sanatlarından hangisi ya da hangileri ilginizi çekiyor? Neden? 4. Yaşadığınız yerde yapılan el sanatları ülkemizin farklı yerlerinde de yapılıyor mu? Örnek veriniz. 5. El sanatlarının yapıldığı yöreye göre benzerlik ve farklılık göstermesinin sebepleri neler olabilir? 6. El sanatlarımızın yaşatılması ve tanıtılması için neler yapılmalıdır? Kültürel ögelerimizden biri de düğünlerimizdir. Düğünler geçmişten ne güçleri oranında hediye getirirler. Bu hediye- günümüze yüzyıllar boyunca ler; ev eşyası, para, düğün için yiyecek, zahire, süregelen geleneklerimizin düğünde kesmek için küçükbaş hayvan olabilir. yaşatıldığı değerlerimizdir. Cumartesi akşamı düğün, gelin ve damat kınası- Düğünler ülkemizin her nın yapılması ile devam eder. Pazar günü gelini yerinde aynı coşku ve almaya gelenlere babası kızını teslim eder. Ge- mutlulukla yapılır. Gelen lin eğer varsa bir erkek kardeşinin koluna girmiş davetlilerin kaynaşmasını olarak evden dışarı çıkar. Oğlan evinden gelenler sağlar, birlik ve beraberliğini o anda sevinç gösterileri yaparlar. Gelin, oğlan güçlendirir. Düğünlerde evine gelirken beraberinde kaşık, çivi, bıçak… yöreden yöreye değişen gibi şeyler getirir. Bu da gelinin \"bereketiyle gel- maniler söylenir, müzik mesi \" anlamına gelir. eşliğinde türküler okunur. Davul zurna eşliğinde halaylar çekilir. Evlenenlerin mutluluğu için dualar edilir. Bakın Kırıkkale’de düğünlerde hangi kültürel özellikler yaşatılıyor Düğün öncesinde kızın sandıktaki çeyizi kız evinde sergilenir. Damadın babasının en yakın arkadaşı \"Düğün Kahyası\", damadın en yakın arkadaşı da \"Sağdıç\" olarak seçilir. Düğünler, genellikle cuma günü namazdan sonra başlar. cuma namazından çıkanlar, yanlarında imamla düğün evine gelirler. \"Bayrak Yemeği\" diye ad- landırılan yemek yenir. Yemekten sonra bir sırık ucuna takılmış Türk bayrağı ile bayrağın üzerin- de bulunan ayna ve elma evin çatısına dikilir. Du- anın ardından davul zurna çalmaya başlar. Aynı günün akşamı okuntular, yani davetliler gelir. Davetlilere yemek ikram edilir. Davetliler düğü- 52 Halk oyunları kültürel değerlerimizden biridir. kaynaşmayı, beraber hareket etmeyi, paylaşmayı Oyunlar konularını doğadan, toplumsal olaylar- öğretir. Zengin bir kültüre sahip ülkemizin hemen dan ve günlük yaşamdan alır. Mesela Urfa Kımıl her yöresinde farklı halk oyunları oynanır. Düğün, oyunu, ekine zarar veren bir haşere yüzünden nişan, asker uğurlama, sünnet ve millî bayram halkın yaşadığı sıkıntıyı dile getirir. Oyunlarda gibi merasimler halk oyunlarımızın sergilendiği kullanılan giysiler oynandığı yörenin geleneksel başlıca yerlerdir. Ülkemizin farklı yörelerinde oy- kıyafetleridir. Birlikte oynanan halk oyunları kişiye nanan halk oyunlarını daha yakından tanıyalım. Bar, el ele ya da omuz başlarından tutuşarak Horon el ele tutuşarak kemençe eşliğinde oynanır. Hızlı, seri hareketleri olan oyuna oynanır. Baştan ayağa hızlı hareketleri olan genellikle davul zurna eşlik eder. oyun Karadeniz’in hırçın dalgalarını andırır. Zeybek, tek kişinin ya da grubun oynadığı bir halk oyunudur. Grupla oynandığında oyuncular çember şeklinde dizilir. Kollar omuz hizasında, eller başla aynı hizada olacak şekilde iki yana açılır. Büyük adımlar ve ağır hareketlerle oynanır. Arada yere doğru eğilip bir dizin yere vurulması, bu oyunun belirgin hareketlerindendir. 53 ÜLKEM, KÜLTÜRÜM VE TARİHİM Sıra Sizde Kendi yörenizde oynanan bir halk oyununu araştırarak aşağıdaki tabloyu doldurunuz. A Halk oyununun adı Oyunun özellikleri Oyunda giyilen kıyafetler Oyunda kullanılan müzik aletleri B Önceki sayfada tanıtılan oyunlarla benzerlik ve farklılıklarını yazınız. Benzerlikler Farklılıklar Sıra Sizde Yaşadığınız yerde kutlanan bayram, festival, şenlik ve düğün gibi kültürel unsurlardan birini seçiniz. Seçtiğiniz kutlamayı tanıtan bir yazıyı defterinize yazınız. Yazınızda tanıttığınız kutlamanın insanların bir arada yaşamasındaki önemini de açıklayınız. Türküler ülkemizin farklı yörelerinin kültürel özelliklerini yansıtır. Türk’e ait anlamına gelen türkü mille- timize özgüdür. Türkülerin her birinin bir hikâyesi vardır. Göç, askerlik, sevgi, hasret gibi pek çok konu türküye dönüşmüştür. Türküler, mutlulukları, hüzünleri bir arada yaşayan halkımızın ortak anılarıdır. Kültürümüzün ögelerinden biri olan türkü, bizi birleştirir ve ortak duygularda buluşturur. Şimdi Tokat yöremizde söylenen bir türküyü okuyalım. Sıra Sizde Burçak Tarlası Kültürümüze ait Sabahtan kalktım da ezan sesi var ögelerden insanları bir Ezan da sesi değil yavrum burçak yası var araya getiren üçünü Sorun şu muhtarın kaç tarlası var seçiniz. Bunların Amanın da kızlar ne zorumuş burçak yolması insanların bir arada Burçak tarlasına yar yar gelin olması yaşamasındaki önemini Sabahtan kalktım da südü pişirdim defterinize yazınız. Südün de kaymağını yar yar yere taşırdım Burçak tarlasında aklım şaşırdım … 54 Ülkemiz tarihî eserler yönünden son derece zengindir. Her yöremiz- de rastlayabileceğimiz tarihî evler bizlere atala- rımızın günlük yaşamları konusunda önemli bilgi- ler verir. Tarihî evler yö- reden yöreye farklı özel- likler taşısa da benzer yönleri de bulunmakta- dır. Evlerin avlu denilen küçük bahçesi yüksek duvarlara sahiptir. Avlu- da kuyu, havuz, çiçekler Antalya Teke evi ve ağaçlar bulunur. Evin zemin katı genellikle taştan yapılmıştır. Üst katlarda ise ahşap, kerpiç, taş ya da tuğla kullanılmıştır. Kiler, depo, samanlık, mutfak gibi bölümler genellikle zemin katta yer alır. Üst katta ailenin oturmak ve yat- mak için kullandığı odalar bulunur. Hayat; ailenin oturduğu, misafirlerini ağırladığı bölümdür. Odalarda yüklük denilen ahşap dolaplar bulunur. Sıra Sizde Aşağıda farklı yörelere ait tarihî evleri inceleyerek kendi yaşadığınız yerdeki tarihî evlerle karşılaştırınız. Benzerlik ve farklılıklarını bularak aşağıya yazınız. Beypazarı Evi Antalya Evi Benzerlikler 55 Farklılıklar ÜLKEM, KÜLTÜRÜM VE TARİHİM Sıra Sizde Ülkemizde seçeceğiniz bir ilin ve kendi yaşadığınız ilin kültürel ögelerini araştırınız. Bulduğunuz kültürel ögelerin isimlerini aşağıya yazınız. Benzer olanların isimlerinin altını kırmızı kalemle işaretleyiniz. Yaşadığınız il Seçtiğiniz il Yemekler El sanatları Geleneksel giysiler Halk oyunları Türküler Tarihî yapılar Festival ve şenlikler Sıra Sizde Yaşadığınız yörenin kültürel özelliklerini tanıtan broşür hazırlayınız. Ayasofya, İstanbul 56 ÜLKEM, KÜLTÜRÜM VE TARİHİM GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE Levnî’ye ait bir minyatür Surname Metinde yoğurt dışında hangi yiyecek ve Yandaki resmi inceleyiniz. Resimdeki içeceklerimizden bahsedilmektedir? Bunlar kıyafet ve sofralarla günümüzdeki kıyafet günümüzde de tüketiliyor mu? Örnek veriniz. ve sofraları karşılaştırınız. Gördüğünüz benzerlik ve farklılıkları söyleyiniz. Günlük yaşamımızdaki kültürel ögeleri düşünelim. Yiyecek ve içeceklerimiz, kıyafetlerimiz, gelenekle- rimiz, kutlamalarımız bunlardan bazılarıdır. Kültü- rel ögeler zaman içinde değişebileceği gibi değiş- meden de devam edebilir. Sofralarımızda severek tükettiğimiz yoğurt ve ayrana bakalım. Türklerin dünya mutfağına kazandırdığı bu yiyecek ve içe- ceği binlerce yıldır tüketiyoruz. Geçmişte yalnızca evlerde yapılırken günümüzde fabrikalarda da üre- tilmektedir. Meyvelisi, vanilyalısı derken çeşitleri arttı. Yabancı dillere Türkçeden geçen yoğurt ile ilgili bakın 1555’te ülkemizi ziyaret eden Avustur- ya-Macaristan elçisi neler yazmış Türkler gayet az yerler. Sofra zevkine pek az düş- kündürler. Bir parça ekmekle beraber tuz, soğan ve yoğurt bulurlarsa yemek için başka şey aramazlar. Yoğurt hem besleyici hem de hazmı kolaydır. Ker- vansarayların hepsinde bu yoğurt mutlaka bulunur. Üzüm, vişne gibi kuru yemişleri sıcak suda kayna- tıp toprak tabaklar içine koyarlar. Bir de pirinçten yapılan yemekleri vardır. Üzerine koyun ve kuzu eti koyarlar. Busbecq, Türkiye’yi Böyle Gördüm, Yoğurt Nasrettin Hoca fıkralarına da konu olmuştur. İşte size bir örnek Ya Tutarsa Adamın biri bir gün Hoca’yı gölün kenarında gör- müş, bakmış ki Hoca kap kacak yıkıyor. - Hayrola Hoca, demiş. Yine ne eğirip ne doku- yorsun? Hoca, adamı tepeden tırnağa şöyle bir süzmüş - Hiç demiş, bir şey eğirip dokumuyorum. Göle yoğurt çalıyorum. Adamcağız duyduklarına inanamamış - İlahi Hoca, demiş. Bu görülmüş şey mi? Göl maya tutar mı hiç? Hoca - Ben de biliyorum, demiş. Tutmaz, tutmaz ama ya tutarsa! Nasrettin Hoca, 57 ÜLKEM, KÜLTÜRÜM VE TARİHİM Misafirperverlik bizi biz yapan, asırlardır süren kültü- rel değerlerimizdendir. Evimize gelen misafirlerimizi en iyi şekilde ağırlamaya çalışırız. Onlara ikramlarda bulunuruz. Misafirlere kolonya sunmak da gelenek- lerimizden biridir. Kolonyanın ilk olarak Almanya’nın Köln şehrinde icat edildiği söylenir. İsmini de şehrin Fransızca adından Cologne yani kolonyadan almıştır. Ülkemizde 1880’lerde üretilmeye başlanmış ve hız- la kullanımı yayılmıştır. Kolonyadan önce ülkemizde misafirlere gül suyu sunulurdu. Ferahlatıcı özelliğiyle, gül suyu ile yaptığı yarışı kazanan kolonya, günlük ya- şamımızdaki yerini aldı. Ancak gül suyu eskisi kadar çok kullanılmasa da günümüzde kullanılmaya devam ediyor. Sıra Sizde Aşağıdaki haberi okuyarak altında yer alan soruların cevaplarını defterinize yazınız. Lokum Tahtını Geri Alıyor Osmanlı mutfağının en önemli tatlıları arasında yer alan lokum, çikolataya kaptırdığı tahtını geri almaya başladı. 1900’lü yıllarda Avrupa’nın etkisiyle bazı alışkanlıklarımız da değişti. Lokum geleneği de yerini çikolataya bırakmaya başladı. Aslında lokum bizim önemli kültür ögelerimizden biridir. Çikolata kültürümüze ait bir unsur değildir. Lokumun bizdeki özelliği ve manası aslında çok derindir. Tarihimize baktığımızda en hatırlı hediyelerden birinin lokum olduğunu görürüz. Kız istemelerinden tutun da elçilerin yabancı ülke ziyaretlerine kadar mutlaka lokum götürülürmüş. Yani adı üstünde Türk lokumu bizim kültürümüzdür. “Rahat ul- hulküm” yani boğaz rahatlatan kelimesinden türeyen lokum, dünyada Türk tatlısı olarak bilinmektedir. Genel Ağ haberi, 5 Eylül 2016 Düzenlenmiştir. 1. 1900’lü yıllarda yemek kültürümüzdeki değişimin sebebi nedir? 2. Lokum günümüzde nerelerde ikram ediliyor? 58 - Çay ekili arazi Geçmişi binlerce yıl öncesine uzanan çay, ilk olarak Çin’de tüketilmeye başlandı ve zamanla dünyaya yayıldı. Türkiye de çaydan vazgeçmeyen ülkelerden biridir. Kahvaltıda içilmeye başlanan çay, akşamın geç saatlerine kadar günün her saati tüketiliyor. Misafirlere ikram ediliyor. Ülkemizde çayın geçmişi çok eskilere dayanmıyor aslında. 1930’larda Rize’de Ziraat Mühendisi Zihni Derin’in çalışmalarıyla üretimi yaygınlaştı. Bu yıllarda kahve kadar tüketimi yaygın değildi. Ancak kısa sürede sevildi, yaygınlaştı. Bazı kaynaklarda atalarımızın Anadolu’ya gelmeden önce Orta Asya’da çayla tanıştıkları yer almaktadır. Aşağıdaki haberde görüleceği üzere günümüzde Türkiye en çok çay tüketen ülkelerden biridir. Özellikle kış mevsiminde Çay Tüketiminde Türkiye Zirvede yanımızdan eksik etmediğimiz kâğıt Dünya Çay Komitesi’nin hazırladığı Dünya mendillerin kul- Çay Raporu’nun sonuçları açıklandı. Sonuç- lanımı çok eski- lara göre “Ülkemiz dünyanın beşinci büyük lere dayanmıyor. çay üreticisiyken yıllık, kişi başı 3,5 kilogram Kâğıt mendillerin çay tüketimiyle dünyada birinci sırada yer al- yaygınlaşmasın- maktadır.’’ dan önce renk renk, desen desen Genel Ağ haberi, 24 Mart 2017 Düzenlenmiştir. kumaş mendiller kullanılırdı. İlk - Mendil Çay edebiyatımızda da yer alıyor. Ro- man, hikâye ve şiirlerde kendine yer Türkçe sözlük olan Kaşgarlı Mahmud’un Divânü buluyor. İşte size bir örnek Lügati't-Türk adlı eserinde cepte taşınan ipekli Çay ya da pamuklu bez parçası karşılığında “ulatu” ve “savluk” sözcükleri geçiyordu. Günümüze Kimi onda kimi bunda tat bulur ulaşan en eski mendillerimiz 1500’lü yıllara ait Bizim keyfimiz de çay ile olur ve Topkapı Sarayı Müzesi’nde sergilenmekte- Bu çay muhabbetten rengini alır Ama tadı veren duman diyorlar dir. Osmanlı sarayında kullanılan mendiller işle- melerle süslenirdi. Önemli yabancı konuklara Çorba bitsin çaylar nerde diyoruz armağan olarak zengin işlemeli ipek mendiller Devadır bu çaylar derde diyoruz Çok fazla içmek de istemiyoruz verilirdi. Halkın kullandığı mendillerse daha çok keten ve pamuktandı. Günümüzde kumaş Bir günde kırk bardak filan diyorlar mendiller genellikle aksesuar olarak kullanılı- Serdar Tuncer yor, ceket ceplerini süslüyor. 59 ÜLKEM, KÜLTÜRÜM VE TARİHİM Dîvânü Lugati't-Türk Kaşgarlı Selamlaşmak, insanlarla iletişimimizin ilk adımıdır. Se- Mahmud tarafından 1072-1074 lam şekli ve dili kişiden kişiye, yöreden yöreye farklılık yılları arasında yazılan Türkçe- gösterebilir. “Günaydın”, “merhaba”, “selâmün aley- Arapça bir sözlüktür. Türkçenin küm”, “iyi günler”, “iyi akşamlar”, “iyi geceler” gibi ifa- bilinen en eski sözlüğüdür. Aynı deleri gün içinde çokça kullanırız. Günümüzde kullan- zamanda o dönemde insan ve dığımız bu ifadelerin yanında geçmişte “esen” sözcüğü toplum yaşamıyla, kültürümüzle de kullanılırdı. “Esen olmak” iyi olmak anlamında kul- ilgili, ilgi çekici bilgiler lanılırdı. Esenleşmek de selamlaşmak anlamına gelirdi. vermektedir. Günümüzde de “esen kal” ifadesi kullanılmaya devam etmektedir. Divânü Lügati't-Türk’te “ol esenledi” “o beni selamladı” “esen mü sen?”, “iyi misin?” anlamın- da kullanılmıştır. Geçmişte selamlaşmanın kuralları da belirlenmişti. Küçük olan büyüğe, az olan grup çok ola- na, yürüyen oturana, at üzerinde bulunan yaya olana selam verirdi. Siz gün içinde hangi selam sözcüklerini kullanıyorsunuz? Söyleyiniz. Sıra Sizde Aşağıdaki tabloya günlük hayatımıza yerleşmiş kültürel unsurlardan üçünü yazınız. Bu kültürel unsurların tarih boyunca gösterdiği gelişim, süreklilik ve değişimi araştırarak tabloda uygun bölüme yazınız. Kültürel unsurlar Geçmişte nasıldı? Günümüzde nasıl? Süreklilik mi Değişim yaşamış gösteriyor? mı? 60 NELER ÖĞRENDİK? Hititler Tarihin ilk yazılı antlaşması Kadeş'i Mısırla imzaladılar. Yıl içinde önemli olayları anal denilen yıllıklara yazdılar. Başkentleri Hattuşa'ya barajlar, saraylar yaptılar. Babiller Asurlar Lidyalılar Asma Bahçeler ve İştar Kapısı Anadolu’ya yazıyı Mezopotamya’ya kadar uzanan Kral Yolu üzerinde gibi önemli eserler inşa ettiler. Kralları Hammurabi kendi adıyla getirdiler. ticaret yaptılar. Kanallar, barajlar inşa Takas usulüne son verip madeni parayı kullanmaya anılan kanunlar koydu. ettiler. başladılar. Anadolu İyonlar Medeniyetleri Ege kıyısındaki şehirlerini mimari eserlerle donattılar. Bilime önem verdiler, birçok bilim insanı yetiştirdiler. Fenike alfabesini alarak Latin alfabesine dönüşmesine katkıda bulundular. Frigler Tarım ve hayvancılığın yanında dokumacılık, Mezopotamya madencilik ve Urartular Çevremizde çeşitli doğal Medeniyetleri mobilyacılıkta Madencilik, seramik ve varlıklar yer alır. Örneğin göl, ustalaştılar. mobilyacılık alanlarında deniz, orman, mağara, ırmak, eserler verdiler. dere, şelale... Başkentleri Tuşpa’ya kale ve Sümerler TARİHE su kanalları yaptılar. Yazıyı buldular. YOLCULUK Tapınak, okul ve depo olarak kullanılan zigguratlar yaptılar. Ay yılı esaslı takvimi GÜZEL ÜLKEM buldular. Ülkemizin çeşitli yerleri ile kendi yaşadığımız yerin kültürel özellikleri benzerlik ve farklılıklar gösterir. Bunlara örnek olarak bayramlar, el sanatları, düğünler, halk oyunları, türküler, mimari eserler, yemekler verilebilir. ÜLKEM, Çevremizde tarihî KÜLTÜRÜM VE mekânlar ve yapıtlar TARİHİM bulunur. Örneğin cami, kale, saat kulesi, köprü, kervansaray, ev, han... KÜLTÜREL ÖZELLİKLERİMİZ Kültürel ögeler milletçe bir arada GEÇMİŞTEN yaşamamızda önemli yere sahiptir. GÜNÜMÜZE Örneğin bayramlar, düğünler, şenlikler gibi kültürel ögelerimizde bir araya Günlük hayatımızda yer alan birçok kültürel unsur çok uzun süredir yaşamaktadır. Örneğin yiyecek - içeceklerimiz, gelir geleneklerimizi yaşatırız. geleneklerimiz, kıyafetlerimiz gibi birçok kültürel unsur değişerek ya da değişmeden günümüze ulaşmıştır. 61 KENDİMİ DEĞERLENDİRİYORUM A. Aşağıdaki cümlelerin başına cümlede verilen ifadeler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazınız. Yanlış olan cümlelerin doğrularını altlarına yazınız. 1. Anadolu’daki en eski yazı örnekleri Babillere aittir. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2. Dünya üzerindeki ilk şehirlerden birisi Mezopotamya’daki Çatalhöyük’tür. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 3. Frigler Doğu Anadolu’da güçlü bir devlet kurdular. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 4. İyonlar şehirlerine büyük tiyatrolar inşa ettiler. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 5. Çevremizde yer alan dağ, deniz, ırmak, orman doğal varlıklara örnektir. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 6. El sanatlarımız ülkemizin çeşitli yerlerinde benzerlik ve farklılıklar gösterir. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 7. Halıların motifleri farklı anlamlara gelmektedir. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 8. Halk oyunları ülkemizin her yerinde aynı özellikleri taşır. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 9. Günlük yaşamdaki kültürel unsurlar hiçbir zaman değişmez. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. B. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere ilgili kelimeleri yazınız. doğal varlıklar İyonlar bayram çay medrese Lidyalılar geleneksel tarihî eserler 1. Ticaretin artmasıyla ……………………………. parayı kullanmaya başladılar. 2. Düşünce özgürlüğüne önem veren ……………………………. döneminde önemli düşünürler yetişti. 3. Arkeoloji müzelerinde Anadolu medeniyetlerine ait ……………………………. bulunmaktadır. 4. Ülkemizde bulunan ……………………………. arasında milli parklar da yer alır. 5. Halk oyunlarında oyuncular ……………………………. giysiler giyerler. 6. Birlik ve beraberliğimizi güçlendiren ……………………………. günlerinde büyüklerimizi ziyaret ederiz. 7. Kahve kadar çok tükettiğimiz ……………………………. günün her saati içilebilir. 62 C. Aşağıdaki tabloda numaralanmış tarihî eser, mekân ve nesneler ile doğal varlıkların nu- marasını ilgili oldukları yerin başındaki parantezin içine yazınız. Şelalesi 2. Ballıca 3. Çanakkale Saat 4. Sultan Hanı 5. Armutlu 6. Karun Mağarası Kulesi Kaplıcaları Hazineleri tarihî eser, mekân ve nesneler doğal varlıklar D. Aşağıdaki soruların doğru cevaplarını işaretleyiniz. 1. Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ni gezdiğini 5. I. El sanatlarımız söyleyen bir turist müzede aşağıdaki medeniyet- II. Tarihî evlerimiz lerden hangisine ait bir eser görmüş olamaz? A Frigler B Hititler III. Yönetim şeklimiz C Sümerler D Urartular Yukarıdakilerden hangisi kültürümüzün ögele- rinden değildir? 2. Sümerler Ziggurat adı verilen çok katlı tapı- naklar inşa etmişler. Bu yapıları aynı zamanda A Yalnız I B I ve II C Yalnız III D II ve III tahıl ürünleri için depo ve gök cisimlerini göz- lemlemek için kullanmışlardır. 6. - Dilden dile nesilden nesile aktarılır. Buna göre Sümerlerle ilgili aşağıdaki yargılar- - Ortak acıları, sevgileri, düşünceleri anlatır. dan hangisine ulaşılamaz? A Tarımla uğraşmışlardır. Yukarıda özellikleri verilen kültürel öge aşağı- B Bilimsel çalışmalar yapmışlardır. dakilerden hangisidir? C Mimari eserler inşa etmişlerdir. A Bayramlar D Komşularıyla barış içinde yaşamışlardır. B El sanatları C Orta oyunu 3. I. Sultan Ahmet Çeşmesi D Türküler II. İznik çinisi E. Aşağıdaki soruların cevaplarını defterinize yazınız. III. Kayseri mantısı 1. Mezopotamya ve Anadolu medeniyetlerinin insanlığa katkılarına örnekler veriniz. Yukarıdaki kültürel ögeler sırasıyla aşağıdaki- 2. Çevrenizdeki doğal varlık, tarihî eser ve yapıt- lerden hangilerine örnektir? lara örnekler veriniz. A I El sanatı, II Giyim, III Festival, şenlik 3. Ülkemizin çeşitli yerleri ile kendi çevrenizin B I Mimari, II El sanatı, III Yemek kültürel özellikleri arasında neden benzerlikler C I Mimari, II Türkü, III Halk oyunu ve farklılıklar vardır? D I Halk oyunu, II El sanatı, III Yemek 4. Bizi bir araya getiren kültürel ögelere örnek- ler veriniz. 4. Tatilde çok sayıda tarihî eser gördüğünü 5. Kültürel unsurlardan bazıları zaman içinde söyleyen biri aşağıdakilerden hangisini örnek neden değişim gösterir? verebilir? A Tortum Şelalesi B Kaz Dağları C Van Gölü D Çorum Saat Kulesi 63 YAŞADIĞIMIZ YER 64 3. YAŞADIĞIMIZ YER KONULAR HARİTAYI TANIYORUM İKLİM VE YAŞAMIM NEREDE YAŞANIR? AFETLER VE ÇEVRE SORUNLARI AFETLERİN İNSAN ÜZERİNDE ETKİLERİ NELER ÖĞRENECEĞİZ? Türkiye Fiziki haritası üzerinde yaşadığınız yer ve çevresinin yeryüzü şekillerini açıklayabileceksiniz. Yaşadığınız çevrede etkili olan iklimin hayatınızı nasıl etkilediğine örnekler verebileceksiniz. Yaşadığınız yer ve çevresindeki doğal ve beşerî özelliklerin nüfus ve yerleşim üzerindeki etkilerini fark edeceksiniz. Yaşadığınız yerdeki doğal afet ve çevre sorunlarının neden oluştuğuna cevap bulacaksınız. Doğal afetlerin toplum hayatını nasıl etkilediğini fark edeceksiniz. 65 YAŞADIĞIMIZ YER HARİTAYI TANIYORUM Aşağıdaki haritayı inceleyiniz. Haritada gördüğünüz renkler ve işaretler neleri ifade ediyor olabilir? Dünya üzerinde bulunduğumuz yeri veya gide- Her haritanın kullanım amacını gösteren bir baş- ceğimiz yerleri bulmak için haritalara gereksinim lığı vardır. Haritalarda özel işaretler kullanılır. duyarız. Harita yeryüzünün tamamının veya bir İşaretlerin ne anlama geldiği harita işaretleri adı kısmının belli oranda küçültülerek kâğıda çizil- verilen bölümde gösterilir. mesidir. Farklı kullanım amaçları için hazırlan- Şimdi fiziki bir haritayı inceleyerek haritaların mış farklı harita türleri vardır. Belli bir bölgedeki nasıl okunacağını öğrenelim. Bu haritalar her- gezilebilecek yerleri gösteren turizm haritaları, hangi bir yerin dağlarını, ovalarını, platolarını, ulaşım yollarını gösteren yol haritaları, bunlar- akarsularını gösteren haritalardır. dan bazılarıdır. BAŞKENT İLLER ÜLKE SINIRI ÜLKE SINIRI NEHİR GEÇİCİ GÖL AKARSU Fiziki haritalarda kentler, yükseltiler, yer- - Avrupa Fiziki Haritası leşim yerleri ile ilgilli bilgiler çeşitli renkler ve simgelerle gösterilir. Bu simgelerin ve - Harita işaretleri renklerin anlamları haritanın köşesinde edilir. Deniz seviyesine yakın yerler yeşil rengin bulunan harita işaretleri bölümünde yer tonlarıyla ifade edilir. Yükselti arttıkça sarı ve kah- alır. verenginin tonlarıyla ifade edilir. Haritanın ölçeği de yani küçültme ora- Deniz akarsu ve göller ise mavi renkte gösterilir. nı da bu bölümde gösterilir. Gerçekteki uzunlukları birebir haritaya geçireme- yeceğimiz için belli bir oranda küçültü- rüz. Örneğin 1/ ölçekli haritada 1cm’lik bir uzaklık yeryüzündeki cm’lik yani 1 km lik uzaklığa karşılık gelir. İşaretler çubuğundaki renkler yer şekillerinin deniz seviyesinden ne kadar yüksekte olduğunu ifade eder. Deniz seviyesi “0 sıfır” olarak kabul 66 Şimdi de fiziki haritada gördüğümüz başlıca yer Yağmurların, eriyen kar sularının ve kaynaklarda şekillerini tanıyalım. oluşan suların hemen hemen hepsi yeryüzünde eğim boyunca akar. Bu sular bir yatakta akmaya Dağlar, çevresine göre yüksek olan devam eder ve akarsuları oluşturur. ve tabandan zirveye doğru yamaçları eğimli yeryüzü şekilleridir. Akarsuların yatağını aşındırarak oluşturduğu yüzey şekline vadi denir. Karalardaki çukurlarda birikmiş durgun sulara ise göl denir. Ovalar çevresine göre alçakta kalmış ve akar- - Başlıca Yer Şekilleri su vadilerinin derin olmadığı düzlüklerdir. Platolar çevresine göre yüksekte kalmış ve derin akarsu vadilerinin bulunduğu geniş düzlüklerdir. 1. Arkadaşlarınızla birlikte yer şekillerini aşağıdaki örnekleri inceleyerek oyun Sıra Sizde hamuru, kar ya da toprak kullanarak yapıp eğlenerek öğrenebilirsiniz. 2. Yaşadığınız yerin uydu görüntüleri üzerinden çevrenizdeki yer şekillerini inceleyip küçük bir maketini yapabilirsiniz. 67 YAŞADIĞIMIZ YER Yukarıdaki Türkiye fiziki haritasını inceleyerek aşağıdaki soruları cevaplandırınız. Haritada yükseltisi en fazla ve en az olan yerler hangileridir? Haritada Çukurova, Konya Ovası ve Yüksekovayı bularak yükseltilerini karşılaştırınız. 68 BAAZYECRA-N - Türkiye Fiziki Haritası Sıra Sizde Yukarıdaki Türkiye fiziki haritasını inceleyiniz. Yaşadığınız yerin yer şekillerini bulunuz. Bu yer şekillerinin adını ve harita anahtarı yardımıyla yükseltisini bularak defterinize yazınız. 69 YAŞADIĞIMIZ YER İKLİM VE YAŞAMIM Aşağıdaki haberi okuyarak altında yer alan soruları cevaplayınız. Doğuda Kar Çilesi, Batıda Deniz Keyfi neşin tadını doyasıya çıkardı. Kars, Ardahan ve Erzurum’da kar yağışının etkili olduğu ve Sibirya Türkiye’nin doğusunda kar yağışı etkili olurken soğuklarının geldiği öğrenildi. Muğla’nın Bodrum ilçesinde yazdan kalma gün- ler yaşanıyor. Bodrum’da sıcak havayı fırsat bi- Ardahan’da hava sıcaklığı eksi 28 dereceye ka- len vatandaşlar güneşin yüzünü göstermesi ile dar düşerken Ege kıyılarında ise hava sıcaklığı 25 birlikte sahil kenarlarına akın etti. Kafeteryaları dereceye kadar ulaştı. dolduran az sayıda turist ve Bodrumlular gü- Genel Ağ haberi, 22 Kasım 2016 Düzenlenmiştir. Sizce aynı gün içerisinde Bodrum ve Ardahan’da neden farklı hava olayları yaşanmaktadır? Hava durumu bu şehirlerde yaşayan insanları nasıl etkilemiş olabilir? Söyleyiniz. Hava durumu günlük yaşamımızı çeşitli şekillerde etkiler. Bu yüzden evimizden dışarı çıkmadan önce ya da bazı işlerimizi planlarken hava durumunu takip ederiz. Örneğin, hava tahminine göre hava soğuksa kalın giysilerimizi giyeriz. Hava yağmurluysa şemsiyemizi alırız. Hava durumunun kısa ya da uzun vade- de nasıl olacağını bilmek bazı ekonomik faaliyetler için de önemlidir. Mesela çiftçiler ekim, hasat gibi faaliyetlerini hava durumuna göre planlamak zorundadır. 70 0 100 km Hava Tahmin Haritası Yanda Meteoroloji Genel Müdürlüğünün 21 Şubat 2018 tarihine ait hava tah- min haritasını görüyorsu- nuz. Harita incelendiğinde yurdumuzun farklı yerle- rinde aynı gün içerisinde değişik hava olayları ya- şandığı görülmektedir. Bu durum ülkemizde değişik iklim tiplerinin yaşanma- sından kaynaklanmaktadır. Bulutlu Az Bulutlu Güneşli Yağmurlu Sağanak Yağışlı Kar Yağışlı Karla Karışık Yağmurlu İklim, bir yerde hava olaylarının uzun yıllar boyunca gösterdiği ortalama durumdur. Hava durumu, kısa süreli hava olaylarını gösterirken iklim, uzun süreli hava olaylarının ortalamalarını gösterir. Bir yerde yaz mevsimi o yıl yağışlı geçmiş olabilir. Bu hava durumuyla ilgilidir. Ancak uzun yıllar boyunca o yerde yaz- lar yağışlı geçerse bu durum o bölgenin iklimiyle ilgilidir. Ülkemizde yükselti, denize yakınlık, rüzgârlar gibi etkenler farklı iklim tiplerinin oluşmasında etkili olmuştur. Ülkemizde üç çeşit iklim görülmektedir. Bunlar Karasal iklim, Akdeniz iklimi ve Karadeniz iklimidir. Sıra Sizde Aşağıdaki cümleler iklimle mi hava durumuyla mı ilgilidir? Yanındaki boşluklara yazınız. Bugün hava güneşli. Erzincan’da kışlar kar yağışlı geçer. Rüzgâr çok sert esiyor. Karadeniz kıyıları her mevsim yağışlıdır. Ülkemizde iklimlerin etki alanını gösteren aşağıdaki haritayı inceleyip yaşadığınız yerde hangi iklimin etkili olduğunu söyleyiniz. BAAYCZEARN- Türkiye’nin İklim Tipleri Haritası 71 İNSANLAR YERLER VE ÇEVRELER İklim insanların yaşamını çeşitli şekillerde etkiler. Yetiştirilen tarım ürünlerinden, evlerin yapımında kullanılan malzemeye, ekonomik faaliyetlere kadar pek çok şeyi belirler. Karasal İklim Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve Bitki örtüsü ilkbahar yağışlarıyla yeşeren, yaz kar yağışlı geçer. sıcaklıklarıyla kuruyan otlardan oluşan bozkırlardır. Bu iklimin görüldüğü yerlerde Buğday, daha çok karasal iklimin özellikle kırsal kesimde evler görüldüğü yerlerde yetiştirilir. kerpiçten yapılır. Bu malzeme Yetişme döneminde yağmura, hava sıcakken evin serin, başaklarının olgunlaşma soğukken sıcak olmasını sağlar. döneminde ise sıcağa ihtiyaç duyar. Karasal iklimin görüldüğü yerlerde kışın yoğun kar yağışı sebebiyle yollar kapanabilir. 72 Akdeniz İklimi Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve Bitki örtüsü çoğunlukla kısa boylu çalı ve ağaçlardan yağışlı geçer. oluşan makilerdir. Akdeniz iklimine en uygun yapı malzemesi taştır. Yazın taş evlerin içi serin olur. Kışın ise havalar çok soğuk olmadığından ısınma önemli bir problem değildir. Akdeniz ikliminin görüldüğü Akdeniz ikliminin etkili olduğu yerler turunçgillerin üretimi yerlerde yaz mevsiminin uzun için elverişlidir. Turunçgiller kış sürmesi yaz turizminin gelişimini aylarında sıcaklığın çok düştüğü sağlamıştır. yerlerde yetişemez. 73 İNSANLAR YERLER VE ÇEVRELER Karadeniz İklimi Her mevsim yağışlı ve ılıman geçer. Yağış fazla olduğu için bitki örtüsü genellikle ormandır. Karadeniz ikliminin etkili olduğu yerlerde orman çoktur. Kolay bulunan bir malzeme olduğundan kırsal kesimde evler genellikle ahşaptır. Çay üretimi için ılıman iklim ve bol yağışa ihtiyaç vardır. Ülkemizde bu bitki sadece Doğu Karadeniz kıyılarında yetişir. Sürekli yağış alan Doğu Karadeniz’de şemsiye vazgeçilmez bir eşyadır. 74 Sıra Sizde Yaşadığınız yerin ikliminin hayatınıza etkisini aşağıdaki başlıklara göre değerlendirerek yazınız. Beslenme Giyim Konut tipi Bitki örtüsü Ulaşım Turizm 75 YAŞADIĞIMIZ YER NEREDE YAŞANIR? Ülkemizde bazı yerlerde çok sayıda insan yaşarken bazı yerlerde daha az insan yaşamaktadır. Bunun nedeni ne olabilir? Fotoğraflardaki yerleşim yerlerini inceleyerek bu soruya cevap bulmaya çalışınız. Bir yerde yaşayan insan sayısı, o yerin nüfusunu belirler. Dünyada olduğu gibi ülkemizde de nüfus dağılımı eşit değildir. Nüfus dağılımının ülkemizde değişiklik göstermesinin nedenlerini farklı yerlerde yaşayan arkadaşları- mızdan öğrenelim. Benim yaşadığım yerde dağlar kıyının hemen Yaşadığım yerde yükselti azdır. Bu neden- gerisinden başlayarak denize paralel uzanır. Yer- le ulaşım kolaydır. Burada sanayi çok geliş- leşmeye elverişli düzlükler azdır. Bu nedenle biz miştir. Buna bağlı olarak ticaret, bankacılık, de eğimli yamaçlarda bulduğumuz düzlüklere ulaşım gibi ekonomik faaliyetler de gelişme tarlalarımızı açar ve evlerimizi yaparız. O yüzden göstermiştir. İş imkânlarının fazlalığı nede- evlerimiz birbirinden uzak ve dağınıktır. Şehrimi- niyle sürekli göç alan şehrimizin nüfusu da zin bu özellikleri nüfusunun az olmasına neden artmıştır. Bunda şehrimizin sahip olduğu eği- olmuştur. tim, sağlık ve sosyal imkânları da etkilidir. 76 Yaşadığım yer dağlık, yüksek ve engebelidir. Benim yaşadığım yer Akdeniz kıyılarındadır. Kışlar çok uzun ve sert geçer. İnsanlar genel- Kışların ılık, yazların ise sıcak ve uzun geçtiği likle verimli topraklarla kaplı ve iklimin elve- bu yer; yaz turizmi için çok elverişlidir. Doğal rişli olduğu alçak ovalarda yaşar. Ulaşımın ve tarihî pek çok varlığa da sahip olan şeh- zor olması sanayi ve ticaretin gelişmesini en- rimiz önemli bir turizm merkezi hâline gel- gellemiştir. Tarım açısından pek elverişli ol- miştir. Turizm faaliyetlerinde çalışmak için mayan şehrimizde en çok hayvancılık yapılır. buraya göç edenler nüfusu artırmıştır. Geçim kaynakları az olduğu için şehrimizin nüfusu da azdır. Yaşadığım yerin iklimi oldukça nemli ve ya- ğışlıdır. Ormanlar geniş yer kaplar. Yerleş- mek ve tarım yapmak için alan azdır. Bu ne- denlerle yaşadığım şehrin geçmişte nüfusu çok azmış. Ancak burada kömür madeninin bulunması şehrin kaderini değiştirmiş. Ma- dende çalışmak için pek çok kişi buraya göç etmiş. Kömürü enerji kaynağı olarak kulla- nan fabrikaların da kurulması şehrimize olan göçleri daha da artırmış. Bugün şehrimiz nü- fusu oldukça fazla olan büyük bir şehirdir. - Ereğli - Zonguldak 77 YAŞADIĞIMIZ YER Yaşadığım yer geniş ova ve platolarıyla Şehrimiz geniş ve verimli bir ovanın kenarın- yerleşmeye elverişlidir. Ancak buranın en da yer alır. Yıl boyunca sıcaklık bitkilerin büyü- önemli sorunu kuraklıktır. Bu nedenle nüfus mesine yetecek kadar yüksektir. Tarım ürün- akarsu boylarında, yağışın bol olduğu dağ lerinin çeşitliliği, tarıma dayalı sanayilerin ve eteklerinde toplanmıştır. Küçükbaş hayvan- ticaretin de gelişmesini sağlamıştır. Ekonomik cılığın yapıldığı bozkırlar ise nüfusun az oldu- faaliyetlerin bu kadar çeşitli olması iş imkân- ğu yerlerdir. larını dolayısıyla nüfusu arttırmıştır. Yukarıdaki arkadaşlarınızın yaşadığı yerlerin ülkemizin neresinde olabileceğini sayfa 68-69’daki haritayı göz önüne alarak tahmin edip söyleyiniz. Arkadaşlarınızın anlattıklarından ülkemizde nüfusun dağılışında bazı etkenlerin belirleyici olduğunu anlıyoruz. Bunlar doğal ve beşerî yani insan eliyle oluşturulmuş etkenler olmak üzere ikiye ayrılır. Sıra Sizde Aşağıda verilen şemadaki boşlukları yukarıdaki bilgilere uygun olarak doldurunuz. NÜFUSUN DAĞILIŞINI BELİRLEYEN ETKENLER DOĞAL ETKENLER BEŞERÎ ETKENLER 78 Sıra Sizde Aşağıdaki Türkiye Nüfus Haritası’nda yaşadığınız ilin nüfus miktarını bularak nüfusun dağılışında etkili olan doğal ve beşerî özellikleri yazınız. BAAYZCEARN- Türkiye Nüfus Haritası TÜİK 2018 Yaşadığınız yer Nüfus miktarı Nüfusun dağılışını etkileyen doğal etkenler Nüfusun dağılışını etkileyen beşerî etkenler 79 YAŞADIĞIMIZ YER İnsan doğayı şekillendirebilir mi? Tartışınız. Doğal çevre, insan etkisi olmadan oluşmuş ortamdır. Soluduğumuz hava, içtiğimiz su, ektiğimiz toprak, ormanlarımız, dağlarımız, denizlerimiz, göllerimiz doğal çevremizdir. İnsanlar doğal çevreyi kullanarak ekonomik faaliyetler yapar, doğadan daha fazla faydalanmak ve ihti- yaçlarını karşılamak üzere doğayı değiştirirler. Sıra Sizde Aşağıda insanların doğayı şekillendirerek yaptığı değişikliklerin fotoğraflarını görüyorsunuz. Bunların isimlerini metin içerisinde yer alan boşuklara yazınız. maden köprü ocağı tünel tarla konut baraj İnsanlar yaşadıkları doğal çevreyi değiştirerek ondan faydalanırlar. Yol yaparken önlerine çıkan engelleri aşmak için açarlar, yaparak yerleşim alanları oluştururlar. Su ve enerji ihtiyaçlarını gidermek için akarsuların önüne yaparlar. Akarsuların üzerinden geçebilmek için ise yaparlar. Toprağı işleyerek açar, ürün yetiştirirler. Madenleri çıkarıp yeni ürünler yapmak için açarlar. 80 AFETLER VE ÇEVRE SORUNLARI Çevrenizde hangi doğal afetler yaşanıyor? Söyleyiniz. Doğal afetler; can ve mal kaybına neden olan deprem, sel, heyelan, erozyon gibi doğal olaylardır. Bu olaylar çok kısa sürelerde gerçekleşebilen ve başladıktan sonra insanlar tarafından engellenemeyen olaylardır. Ancak önceden alınacak önlemlerle can kayıpları ve oluşabilecek zararlar azaltılabilir. Aşağıda bazı doğal afetlerle ilgili haberler yer almaktadır. İnceleyiniz. RMyiazanerg’mdıneaaılrsıkinesoal’n!tmetkraoidloıÇaramlttaıskano-nnVauacnukualraşaişydıomdSleouatniçknıDağdpeedapündrşedemmpı releesmir -mİzemyidzrvaZ’ TürKkoiyney’ad’edaermozeyyodnaunna yüzde 66’sı geliyor’ Yukarıda okuduğunuz haber başlıklarında söz edilen afetlerin bu yerlerde meydana gelmesi sizce bir rastlantı mıdır? Neden? Tartışınız. 81 YAŞADIĞIMIZ YER Şimdi ülkemizde meydana gelen başlıca afetleri ve afetlerin nerelerde daha sık meydana geldiklerini görelim Sel, aşırı yağışlar ve eriyen kar sularının neden olduğu su baskınlarıdır. Yurdu- muzun her bölgesinde görülmekle bir- likte; şehirleşmenin fazla olduğu Mar- mara ve yağışın bol olduğu Karadeniz kıyılarında sel afetleri daha sık yaşan- maktadır. Heyelan, yağışın fazla olduğu yerlerde, dik ya- maçlardan aşağıya doğru toprak örtüsünün kay- masıdır. Bu daha çok eğimli ve ağaçlandırılmamış yamaçlarda görülür. Karadeniz kıyılarında sıkça heyelan meydana gelmektedir. Bunun nedeni burada eğimin ve yağışın fazla olmasının yanında toprağın killi olmasıdır. Çığ, eğimli yamaçlarda tutunamayan kar kütlesinin yuvarlanarak büyümesiyle meydana gelir. Eğimin ve kar yağışının fazla olduğu Doğu Anadolu çığların yoğun olarak görüldüğü bir yerdir. 82 BÖLÜM 4 Orman yangınları, yıldırım düşmesi ya da kuru otların yüksek sıcaklık ne- deniyle tutuşması bazen de insanların yaptığı hatalar sonucu meydana gelir. Ülkemizde orman yangınları genellikle yaz aylarında Akdeniz ve Ege kıyılarında sıkça görülür. Bunda bu bölgelerde yaz aylarının kurak geçmesi etkili olur. Deprem, yer kabuğundaki ani kırılmalar nedeniyle yer yüzeyinde meydana gelen sarsıntılardır. Dep- rem ülkemizde en fazla can ve mal kaybına neden olan doğal afettir. Aşağıdaki haritada görüldüğü gibi ülkemizin %96’sı deprem kuşağında yer alır. Bunun bir sonucu olarak ülkemizin hemen hemen her yerinde deprem afeti meydana gelir. Aşağıdaki haritayı inceleyiniz. Deprem riskinin en fazla ve en az olduğu yerler nerelerdir? Sizin yaşadığınız yerin risk durumu nedir? Söyleyiniz. AFAD, 2018 Türkiye Deprem Tehlike Haritası Doğal afetlere müdahale için AFAD kurulmuştur. AFAD, \"Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı\"nın kısaltmasıdır. Görevi afetlere hazırlıklı olmak ve afet sırasında gereken müdahalelerde bulunmaktır. Daha fazla bilgiyi adresinde bulabilirsiniz. 83 Doğal çevrede meydana gelen değişimlerin bazıları doğal yolla gerçekleşirken bazıları da beşerî etkilerle ortaya çıkmaktadır. Bir yeri yaşam alanı olarak seçen insanlar o yerdeki doğal kaynakları kullanır. İnsanlar bunu yaparken bazen çevreye zarar verirler, doğal dengeyi bozarlar. Doğal dengenin bozulmasıyla da çevre sorunları ortaya çıkar. Şimdi dünyada görülen çevre sorunlarından bazılarını daha yakından öğrenelim. Hava kirliliği, atmosferde zararlı gazların insanlara ve diğer canlılara zarar verecek miktara ulaşmasıdır. Ulaşım araçları, elekt- rik santralleri, sanayi faaliyetleri, binalar- da ısınma amaçlı kullanılan yakıtlar hava kirliliğine neden olur. Zararlı maddelerin suyu bozacak miktarda suya karışmasıyla su kirliliği oluşur. Termik santraller, gübreler, kimyasal ilaçlar, sanayi atıkları, toprak erozyonu su kirliliğinin başlıca nedenleridir. Erozyon, su veya rüzgâr gibi dış etkenler- le toprak örtüsünün aşındırılarak başka alanlara taşınmasıdır. Bu sırada değerli ve verimli toprak kaybedilir. Ormanların yok edilmesi, aşırı otlatma gibi insan faaliyet- leri de erozyonun etkilerini artırır. 84 İnsanı rahatsız eden ve insan sağlığına za- rar veren sesler, gürültü kirliliği oluşturur. Ulaşım araçları, iş makineleri, sanayi kuru- luşları, yüksek sesle müzik yapılan eğlence yerlerinden yayılan ses, kalabalıkların uğul- tusu, yüksek sesle konuşan ve bağıran in- sanlar gürültü kirliliğine sebep olurlar. Toprak kirliliği, insanlar tarafından toprağın içine ya da üzerine bırakılan ya da başka şekillerde top- rağa karışan zararlı maddelerin toprağın niteliğini bozmasıdır. Sulardan toprağa karışan maddeler, hava yoluyla gelen maddeler, tarım alanlarında kullanılan ilaç ve gübrelerden kaynaklanan kim- yasal maddeler, çöpler ve atıklar toprak kirliliğine neden olur. Ormanlar, birçok yararına rağmen dünya üzerinde her geçen gün nun en önemli nedeni nüfus artışına bağlı olarak orman ürünlerine olan talebin art- masıdır. Çeşitli nedenlerle çıkan orman yangınları da orman alanlarının azalmasına neden olur. Orman yangınları, tarla açma çalışmaları, çarpık konut ve tesis yapımı da ormanlara zarar veren nedenlerdendir. Sıra Sizde Aşağıdaki soruları cevaplayınız. Yaşadığınız yerde en çok görülen afetler Nedenleri Yaşadığınız yerde görülen çevre sorunları Nedenleri 85 YAŞADIĞIMIZ YER AFETLERİN İNSAN ÜZERİNDE ETKİLERİ Bir doğal afet sırasında neler yaşarsınız, hangi duyguları hissedersiniz? Söyleyiniz. Ülkemizde can ve mal kayıplarına yol açan doğal afetler meydana gelir. Deprem, sel, çığ gibi afetleri engellemek mümkün olmasa da gerekli tedbirler alınarak bu afetlerin yıkıcı etkileri azaltılabilir. Bu doğal afetler toplumsal hayatta derin izler bırakır. Aşağıda buna ilişkin haber başlıkları yer almaktadır. Okuyunuz. . . Deprem bölgelerindeki fabrikalar zor durumda. İki gündür üretim yapılmıyor. .. Sıra Sizde Yukarıdaki haberlerde doğal afetler insan yaşamını nasıl etkilemiştir? Yazınız. 86 Afetlerden sonra milletimiz büyük bir dayanış- ma gösterir. Afete maruz kalmış insanların ilk önce barınma, gıda, giyim gibi temel ihtiyaçla- rının karşılanması gerekir. Devlet kurumları, sivil toplum kuruluşları ve halkımız elbirliğiyle yara- ları sarar. Aşağıda 17 Ağustos 1999’da meydana gelen Marmara depreminde halkın bu konudaki duyarlılığı ile ilgili bazı haberlere yer verilmiştir. Deprem yardım’ linkleri Şdierpkreetmlezredçealleışraenylaarrıdyılma da elele vererek Türkiye’nin gelmiş geçmiş en büyük inşa kampanyasına katılın. yağdırıyorlar. beledyiTyaüeplrıeklradnheaynlakdraıd,erötıpmazrreelalmaksrezshkeüedtröreürglyeüvorener. Thy“dıaBzatiarkiüknkeTruiskynurmiaucğyrileledua’dgnışüdemliannnarü2Sdıdnn0ieözddvrtKareatinmbol3yiydormeuenydnpiail” Düzenlenmiştir. 87 YAŞADIĞIMIZ YER Sıra Sizde Aşağıdaki haberi okuyarak soruları cevaplayınız. Sel Felaketinin Nedeni Geçmişte Yapılan Hatalar Mersin’de son yaşanan sel felaketini değerlendiren Belediye Başkanı, dünyanın her yerinde zaman zaman yaşanan ve bazen büyük kayıplara da neden olan selin bir doğal afet olduğunu söyledi. Doğal afetlerin önüne geçmenin mümkün olmadığını, ancak bu afetlerin nedenleri üzerinde durmak gerek- tiğini belirten Belediye Başkanı, imar planlarında yapılan hatalara işaret etti. Tüm Türkiye’de geçmişten gelen ve zaman zaman sıkıntılar yaşanmasına neden olan imar planlarından kaynaklanan bir sorun ol- duğunu dile getirdi. Belediye Başkanı, “ Yağmur suyu için Mersin’de mevcut kuzey-güney istikametinde- ki tüm dereler rahatlıkla kullanılabilecek durumda ve deniz de bunların son noktası. Oysa ilçeler de dahil ne yapılmış Mersin’de? Dere yatakları imara açılmış. Birinci sorun bu. Tapulu yerlerde dere yatağında arsası olan kişilerin imarlı arsası olduğundan bu inşaatlar maalesef şu anda da devam ediyor. Mersin özelinde önemli nedenlerden birisi dere yataklarının kapatılması.” diye konuştu. Genel Ağ haberi, 16 Şubat 2017 Düzenlenmiştir. 1. Haberde hangi afetten bahsedilmektedir? 2. Haberde afetin zararlarını arttırdığı belirtilen insan uygulamaları nelerdir? 3. Haberde bahsedilen afet dışında diğer afetlerin etkisini artıran insan uygulamalarını araştırarak aşağıya yazınız. Deprem 88 NELER ÖĞRENDİK? Giyimi Beslenmeyi Turizmi HARİTAYI TANIYORUM Bitki örtüsünü Yer şekillerini Fiziki haritalarda dağ, ova, ırmak gibi Ulaşımı coğrafi şekilleri görebiliriz. Bir dağın İKLİM VE YAŞAMIM yüksekliğini veya bir denizin ne kadar İklim insan yaşamını Tarımı derin olduğunu haritadaki renklendirme sayesinde anlayabiliriz. Renklerin ve çeşitli şekillerde etkiler. işaretlerin ne anlama geldiğini ise harita işaretleri bölümünden öğrenebiliriz. Sanayiyi Hayvancılığı Konut tipini Sel Heyelan Çığ Deprem AFETLER VE ÇEVRE SORUNLARI YAŞADIĞIMIZ YER Yaşadığımız çevrede meydana gelen afetlerin orada meydana gelmesi tesadüf değildir. Erozyon Orman yangını AFETLERIN İNSAN NEREDE YAŞANIR? Madencilik Ulaşım ÜZERINDEKI ETKILERI Ülkemizde nüfus bazı Doğal afetler can ve mal yerlerde çok, bazı yerlerde azdır. Bunun sebepleri doğal kayıplarına neden olur. ve beşerî olmak üzere ikiye Toplumsal hayatı olumsuz ayrılır. etkiler. Sanayileşme Beşerî Etkenler İnsan doğadan daha Su durumu fazla faydalanmak ve Köprü ihtiyaçlarını karşılamak Doğal Bitki örtüsü Tarım Ticaret Yol Etkenler için doğal çevrede Yer şekilleri Tarla değişiklikler yapar. Bina Baraj Toprak yapısı İklim Tünel 89 YAŞADIĞIMIZ YER KENDİMİ DEĞERLENDİRİYORUM A. Aşağıdaki cümlelerin başına cümlede verilen ifadeler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazınız. Yanlış olan cümlelerin doğrularını altlarına yazınız. 1. Maki, karasal iklimin bitki örtüsüdür. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2. Çayın yetişmesi için uygun iklim koşulları sadece Doğu Karadeniz kıyılarında vardır. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 3. Fiziki haritada akarsu ve göller yeşil renkle gösterilir. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 4. Doğal afetlerin oluşumunda o yerin coğrafi özelliklerinin etkisi yoktur. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 5. Karadeniz ikliminin etkili olduğu yerlerde her mevsim yağış görülür. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. B. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere ilgili kelimeleri yazınız. ova plato vadi dağ göl iklim hava durumu akarsu 1. …………………………………. çevresine göre daha yüksek olan ve tabandan zirveye kadar yamaçları eğimli olan yeryüzü şeklidir. 2. ……………………..akarsular tarafından derin yarılmamış, çevresine göre alçakta olan geniş düzlüklerdir. 3. Karalardaki çukurlukta birikmiş durgun sulara…………………………..denir. 4. Akarsular tarafından derin yarılmış, çevresine göre yüksekte olan geniş düzlüklere ……………………………. denir. 5. Yağmur veya kar sularıyla beslenen, belli bir yatak boyunca sürekli veya zaman zaman akan sulara…………………………….denir. 6. ………………………..akarsuların yatağını yani aktığı yeri aşındırarak oluşturduğu yeryüzü şeklidir. 7. Hava olaylarının bir yerde uzun yıllar boyunca gösterdiği ortalama duruma…………………………….denir. 90 C. Aşağıdaki soruların doğru cevaplarını işaretleyiniz. 1. Aşağıdaki bilgilerden hangisine fiziki 5. I. Barınma için ev yapması haritalardan ulaşamayız? II. Beslenmek için tarım yapması A Yer şekilleri B Yükselti değerleri III. Nehirlerden balık avlanması C Nüfusun dağılışı D Akarsu ve göller 2. Bir şehrin göç almasında ve nüfusunun IV. Ulaşım için köprü yapması artmasında aşağıdakilerden hangisi etkili değildir? Verilenlerden hangileri insanların ihtiyaçlarını karşılamak için doğal ortamda yaptıkları A Sanayinin gelişmiş olması değişikliğe örnek gösterilebilir? B Dağlık ve engebeli olması C Turizmin gelişmiş olması A I-II-III B II-III-IV CI-II-IV DI-II-III-IV D Uygun iklim koşullarına sahip olması 6. Bitki örtüsünün az, eğimin fazla olduğu 3. Haritada numaralanmış alanlarla buralarda yamaçlarda aşırı kar yağışı aşağıdaki doğal görülen afetler, aşağıdakilerden hangisinde afetlerden hangisine neden olabilir? doğru olarak eşleştirilmiştir? A Çığ B Deprem C Erozyon D Heyelan 7. Türkiye’deki yer şekilleri düşünüldüğünde aşağıdakilerden hangisinin fiziki haritada kahverengi ile gösterilebileceği söylenebilir? I II III A Ege Denizi A Orman yangını Deprem Heyelan B Erciyes Dağı B Deprem Orman Yangını Heyelan C Bafra Ovası C Orman Yangını Heyelan Deprem D Kızılırmak Nehri D Heyelan Orman Yangını Deprem D. Aşağıdaki soruların cevaplarını defterinize yazınız. 4. Aşağıdaki özelliklerden hangisinde iklimin etkisinden söz edilemez? 1. Ülkemizde kaç tip iklim etkilidir ve özellikleri nelerdir? A Yetiştirilen tarım ürünlerinde B Evlerin yapı malzemelerinde 2. Yaşadığınız yerde iklimin neleri etkilediğini C Halkın giyim biçiminde birer örnek vererek açıklayınız. D Çıkarılan yer altı kaynaklarında 3. Fiziki haritalarda renkler neyi ifade eder? 4. Çevre sorunlarının oluşumunda insanın etkisine örnekler veriniz. 91 TEKNOLOJİ VE YAŞAM 92 4. TEKNOLOJİ VE YAŞAM KONULAR TEKNOLOJİ VE TOPLUM DOĞRU BİLGİYE NASIL ULAŞIRIM? GENEL AĞ’I NASIL KULLANMALIYIM? BİLİM İNSANLARI VE ORTAK ÖZELLİKLERİ ARAŞTIRMA YAPIYORUM NELER ÖĞRENECEĞİZ? Teknolojinin sosyalleşme ve toplumsal ilişkiler üzerindeki etkisini açıklayabileceksiniz. Genel Ağ’daki bilgilerin doğruluk ve güvenilirliğini sorgulayacaksınız. Sanal ortamı güvenli kullanabileceksiniz. Mucitlerin ve bilim insanlarının ortak özelliklerini fark edeceksiniz. Bilimsel etiğe uygun çalışmalar yapabileceksiniz. 93 TEKNOLOJİ VE YAŞAM TEKNOLOJİ VE TOPLUM Aşağıdaki karikatürü inceleyerek karikatürde ne anlatılmak istendiğini söyleyiniz. Teknolojinin günlük yaşamımızdaki yerini düşü- nelim. Sabah alarmlı saat ile uyanıyoruz. Oto- mobil, otobüs gibi taşıtlarla okula, işe gidiyoruz. Teknolojinin gelişmesi birçok alanda hayatımızı Cep telefonu, tablet, bilgisayar gibi araçları gün kolaylaştırırken kültürümüzde, yaşam biçimimiz- içinde sıkça kullanıyoruz. Teknoloji hayatımızı de önemli değişikliklere yol açmaktadır. Sanal birçok alanda kolaylaştırdı. Artık daha hızlı yol- ortamda iletişim yaygınlaşırken yüz yüze iletişim culuk yapabiliyoruz. Ev işlerini daha kısa sürede giderek azalmaktadır. Bu durum insanları yal- bitirebiliyoruz. Bankacılık işlemlerini sanal or- nızlığa sürüklemektedir. Arkadaşlıklar okulda, tamda birkaç tuşa basarak yapabiliyoruz. Dün- mahallede kurulurken artık sanal ortamda se- yanın neresinde olursa olsun sevdiklerimizle sini duymadığı, yüzünü görmediği kişilerle ku- iletişim kurabiliyoruz. Böylece kendimize, aile- rulmakta. Zamanını ekranlar karşısında geçiren mize ve arkadaşlarımıza ayırabileceğimiz daha bireylerin aileleriyle, arkadaşlarıyla iletişimleri çok zamanımız olmaya başladı. Teknolojinin bu giderek azalmaktadır. Aile bireyleri, akşamları gibi olumlu yönleri yanında olumsuz yönleri de evde bir araya geldiklerinde sohbet etmek yeri- olabilmektedir. ne TV izlemeyi ya da bilgisayar, cep telefonu gibi araçlarla zaman geçirmeyi tercih etmektedirler. 94 Karikatürde teknoloji kullanımı ile ilgili neler vurgulanmaktadır? Açıklayınız. Siz teknolojik ürün- leri kullanırken nelere dikkat ediyorsunuz? Örnek veriniz. 95 TEKNOLOJİ VE YAŞAM Sıra Sizde Aşağıdaki haberleri okuyarak haberlerin altında yer alan soruları defterinize cevaplayınız. Komşu Kapısı Akşam oturmaları dediğimiz bir güzellik vardı. Benim bile hatırlaya- bileceğim bir geçmiş zamana dayanan bu güzellikte komşulara gidilir ve gerçekten sohbet edilirdi. Çocuklar oyunlar oynar, büyükler demli çay kıvamında sıcak sohbetler ederdi. Ne zaman ki evlerin başköşesini televizyonlar almaya başladı, yavaş yavaş kopmaya başladık kendi- mizden. Önceleri mahallede evinde televizyon olanlara toplanan kalabalık- lar, pür dikkat önlerine ne gelirse izlemeye başladılar. Sonra kendi evlerine girdi televizyon. Kanallar çoğaldı. Komşuya ya da bir yakı- nına gitmek isteyenler, planlarını dizilere göre yapmaya başladılar. “Bu akşam olmaz, benim dizim var.” ziyaretlerin ertelenme sebebi oldu. Sohbet için gidilen ziyaretlerde de ağızları bıçak açmadan, iki lafın beli kırılmadan televizyondaki diziye kitlenmiş hâlde geçen saatlerden sonra “Bir daha bekleriz.”lerle sona erdi ziyaretler. Mustafa Uçurum, Genel Ağ haberi, 11 Mayıs 2015 Yaylaya Televizyon Sokmadılar Rize’nin Çamlıhemşin ilçesi Şenyuva köylüleri, komşuluk ilişkilerinin bozu- lacağı gerekçesiyle Sal yaylasına televizyon sokmadı. Köylüler, daha önce de kablolarının yaylada doğal güzelliği etkileyeceği gerekçesiyle imza toplamış, ancak elektrik hatlarının yeraltına alınmasıyla ikna olmuştu. Hava ve gürültü kirliliğine neden olacağına inandıkları araçların girişini önlemek için yol yapımını yaylaya 500 metre mesafede durdurdular. Köylüler, evlerine de ancak patikadan ulaşabiliyor. Genel Ağ haberi, 4 Ağustos 2010 Haberlerde teknoloji kullanımının hangi sonuçlarına dikkat çekilmektedir? Siz bu düşüncelere ka- tılıyor musunuz? Neden? Sanal ortamda iletişimin artması GÖNDERİLDİ geleneklerimizde önemli deği- şikliklere neden oldu. Geçmişte YENİ MESAJ bayram öncesinde uzakta yaşa- ALINDI yan sevdiklerimize kart gönde- rirdik. Cep telefonlarının kulla- nılmaya başlamasıyla kısa mesaj göndermeye başladık. 96 Sıra Sizde Sınıfta öğretmeninizin belirleyeceği iki grup oluşturunuz. Birinci grup teknoloji kullanımının insanlar arasındaki ilişkilerde olumlu etkileri olduğunu savunacaktır. İkinci grup ise teknoloji kullanımının insanlar arasındaki ilişkilerde olumsuz etki- leri olduğunu savunacaktır. Dinleyici öğrenciler her iki tarafa sorular soracaktır. Tartışma sonunda dinleyiciler oylama yaparak hangi grubun görüşünü daha iyi savunduğunu belirleyeceklerdir. Sıra Sizde Aşağıya teknoloji kullanımının insanlar arasındaki ilişkilere etkisini şiir veya yazı yazarak ya da karikatür çizerek anlatınız. Sıra Sizde Teknoloji kullanımının artmasıyla geleneklerimizde nelerin değiştiğini büyük- lerinizle görüşerek aşağıya yazınız. Sıra Sizde Teknolojinin aile ilişkileri üzerindeki etkisini düşününüz. Aşağıdaki resimde ko- nuşma balonunu düşüncelerinize göre doldurunuz. 97 TEKNOLOJİ VE YAŞAM DOĞRU BİLGİYE NASIL ULAŞIRIM? İhtiyaç duyduğunuz bilgilere nasıl ulaşıyorsunuz? Bir konuda araştırma yapmak istediğinizde hangi kaynaklara başvuruyorsunuz? Açıklayınız. Günümüzde bilgiye ulaşma araçlarının başında Ge- nel Ağ gelmektedir. Merak ettiğimiz bir ha- berden, hazırlanacak ödevlere, hava durumundan, spor karşılaşması sonuç- larına kadar birçok konuda Genel Ağ’a başvurmaktayız. Genel Ağ’a bilgisayar, tablet ve cep telefonları gibi araçlar- la ulaşmaktayız. Geçmişte ise bilgiye ulaşmak günümüzdeki kadar kolay değildi, epey zamanımızı alıyordu. Bil- giye ulaşmak için kitaplara, dergilere, ansiklopedilere başvurmak gerekiyor- du. Genel Ağ il birlikte saniyeler içinde bilgiye ulaşabilmekteyiz. Bilgi edinmek istediğimiz konu ile ilgili arama motoruna birkaç kelime yazmamız yeterli. Yaptığımız aramanın sonucunda yüz binlerce, bazen milyon- larca bilgi bize sunulmaktadır. Aşağıdaki karikatürü inceleyiniz. Karikatürde ne anlatılmak istenmektedir? Açıklayınız. 98 Genel Ağ sayesinde bilgiye ulaşmak oldukça kolaylaşmıştır ancak başka bir sorun ortaya çıkmıştır. Ara- ma motoru bize çok sayıda bilgi sunmaktadır. Bu bilgilerin hangileri doğru ve güvenilirdir?’’ sorusu akla gelmektedir. Genel Ağ’da ulaştığımız bilgilerin önemli bir kısmı kontrolden geçmiş değildir. Bu nedenle Genel Ağ’da karşımıza çıkan bilgilerin tamamını doğru ve güvenilir kabul edemeyiz. Aşağıdaki haberi inceleyelim “Amerika Birleşik Devletleri’nde denizde mahsur kalan insanları kurtarmaya çalışan Hava Kuvvetleri helikopterine dev köpek balığı saldırdı.” Haber size neler düşündürdü? Açıklayınız. Yukarıdaki fotoğraf ve haber Genel Ağ siteleri aracı- lığıyla çok sayıda insana ulaşmıştır. Gazete ve dergi- lerde yer almış hatta yılın fotoğrafı yarışmasına aday gösterilmiştir. Oysa haber ve fotoğraf doğruyu yan- sıtmıyordu. Yanda yer alan iki fotoğraf kullanılarak yazılmış sahte bir haberdi. Haberin doğru olmadığını okuduğunuzda ne düşündünüz? Neden? Açıklayınız. Sıra Sizde Aşağıdaki haberi okuyarak soruları cevaplayınız. Doktordan Uyarı e-hasta Olmayın talarının 20 yıl sonra siroz olabileceği bilgisine rastlanıyor. Bunu okuyan hasta kendisinin de si- Doktor Cem Şahin, Genel Ağ’da hastalık tedavi roz olacağına inanıp paniğe kapılıyor. Bu yüzden yönteminin araştırılıp uygulanmaya çalışılması- Genel Ağ günümüzde e-hastalar oluşturuyor. nın son derece yanlış olduğunu söyledi. Dr. Şa- Hastalıkların belirtilerini Genel Ağ’dan araştırıp hin, Genel Ağ’ın belli araştırmalar için kullanabi- kendi hastalığına tanı koyanlar da oluyor. Bu leceğini ancak hastalıkların tedavisi için çözüm da çok yanlış. Baş ağrısı yazıp araştırma yapa- olamayacağını belirtti. Sanal ortamda eksik ve rak hastalığınıza teşhis koymaya çalışmayın.” yanlış bilgi edinme olasılığının yüksek olduğunu dedi. vurguladı. Şahin “Örnek vermek gerekirse, Ge- nel Ağ’da araştırma yapıldığında Hepatit B has- Genel Ağ haberi, 26 Ekim 2016 Düzenlenmiştir. 99 TEKNOLOJİ VE YAŞAM 1. “e-hasta” ne demektir? 2. “e-hastalar” Genel Ağ’da doğru bilgilere ulaşabiliyorlar mı? Neden? 3. Sağlık sorunlarıyla ilgili bilgi almak isteyenler öncelikle kimlere başvurmalıdır? Neden? • Bir tek Genel Ağ sitesinden alınan bilgiyle yetinilmemelidir. Elde edi- len bilgi, farklı Genel Ağ sitele- rindeki bilgilerle, kitap, an- siklopedi gibi kaynaklarla ve doktor gibi uzman görüşleri ile karşılaştırılmalıdır. • Güvenilir ve doğru bilgi verdiği bilinen Genel Ağ sitele- rinden yararlanılmalıdır. • Resmî sitelerin yani gov’’ uzantılı gibi ya da edu’’ uzantılı eğitim sitelerinin www. gibi daha güvenilir bilgi- ler içerdiği unutulmamalıdır. • Araştırdığımız konuyu tırnak için- de “ ” aramanın daha doğru so- nuçlara ulaşmamızı sağlayacağı dik- kate alınmalıdır. • Ulaştığımız bilgi, “Ne? Nerede? Ne zaman? Nasıl? Niçin/Neden? Kim?” sorularına doğru ve tutarlı cevaplar verebilmelidir. • Bilgilerin güncel olup olmadığı dikkate alınmalıdır. İhtiyaç duyduğumuz bilgilere Genel Ağ’ın yanı sıra gazete, radyo, televizyon gibi medya araçlarıyla da ulaşabilmekteyiz. Bu medya araçlarıyla ulaşılan bilgiler yanlış veya eksik olabilir. Bu nedenle iyi bir medya okuryazarı olmalı, medya araçlarının ilettiği mesajları doğru anlamalı, mesajların yanlış bilgiler sunabileceğini, bizi yanlış yönlendirebileceğini unutmamalıyız. İhtiyaç duyduğumuz bilgiye ulaşmak için medya araçlarının doğruluğunu ve güvenilirliğini sorgulamalıyız. 100 Sorunu TaratKitaptan resmini çek hemen cevaplansın. Soru Cevap9 ay önce0 Cevap12 Kezmezopotamya ve anadolu medeniyetlerinin insanlığa katkılarını örnek veriniz sorusunun cevabı nedir? Soru Ara? den fazla soru içinde arama YazBilgilendirme 2022 yılı YKS, AÖF, AUZEF, ATA-AÖF, AÖL, LGS, AÖO, AÖIHL-MAÖL, YDS, TUS, MSÜ, ALES, KPSS, İSG, YKS, DGS, EUS, TYT, AYT, ADES, ADB, Amatör Denizcilik Eğitimi Sınav takvimleri belli olmuştur. Başarılı İşleminiz başarıyla kaydedilmiştir. Başarılı.. Kopyalandı.. AKADLAR SİYASİ TARİHİ Akadlar, Sami Soyundan gelir. Başkent Akad olmak üzere, 2350 yılında Kral Sargon önderliğinde krallıklarını kurdular. Kısa sürede tüm Mezopotamya'ya hakim olduktan sonra Sümer Medeniyeti'nin yayılmasını sağladılar. Kral Sargon önderliğinde tarihteki ilk büyük imparatorluğu kurdular. Akad Krallığı, 2150 tarihinde Uruk Krallığı tarafından yıkıldı. AKADLAR KÜLTÜR VE UYGARLIK Akadlar, Sümer Uygarlığı'nı devam ettirerek büyükbir imparatorluk kurdular. Tarihte ilk kez daimi ordu kuranlar Akadlar olmuştur. ASURLULAR SİYASİ TARİH Asurlular, Sami ırkına mensuptur. 2000'lerde Mezopotamya'ya geldiler. Başkentleri en önemli ticari merkezleri Asur kentiydi. Tüccar bir kavim olan Asurlular, en çok Anadolu'da ticaret yapmışlardır. Asurluların varlığına 612'de Medler, Babilliler ve İskitler tarafından son verildi. ASURLULAR KÜLTÜR VE UYGARLIK Asurlular daha çok Anadolu'da yaptıkları ticaret ile tanınırlar. Anadolu'da ticari koloniler kurdular. Anadolu'da, Asur Pazar yerlerine KARUM denir. Büyük bir askeri imparatorluk kurdular. Güçlü orduları ve şiddetli kanunları vardı. En ünlü tanrıları Asur'du. Mezopotamya'da ölümden sonra hayat inancı olmadığından, anıt mezarlara hiç rastlanmaz. BABİLLİLER SİYASİ TARİH Sami soyundan gelen Amurrular'a Babilliler denir. Başkent Babil olmak üzere XIX. yy'da Mezopotamya'nın en güçlü devletini kurdular. Birinci Babil Devleti'ni 1594'te Hititler yıktı. İkinci Babil Devleti'ni 539'da Persler yıktı. BABİLLİLER KÜLTÜR VE UYGARLIK Babilliler, Kral Hammurabi zamanında mutlak krallığa dayalı büyük bir imparatorluk kurdular. Sümer Kralı Urukagina tarafından yazdırılan ilk kanunlardan sonra Mezopotamya'da bilinen diğer bir kanun ise Hammurabi Kanunları'dır. Babilliler, astronomi çalışmaları yapmışlar, burçları bulmuşlar ve yılı 354 güne bölmüşlerdir. Babillilere ait en önemli sanat eserleri şunlardı Hammurabi Steli, Babil Kulesi ve Babil'in Asma Bahçeleri. SÜMERLER SİYASİ TARİHİ Mezopotamya'da kurulan ilk devlet Sümerler'dir. Sümerlere ait en önemli şehirler, Lagaş, Uruk, Endu, Kalde ve Kaş'tı. Sümerler, 1950'de Elamlar tarafından yıkıldı. Çivi yazısını icat eden Sümerler böylelikle tarihi devirleri başlatmış oldular. SÜMERLER KÜLTÜR VE UYGARLIK Sümerler krallarına Patesi adını verirlerdi. Yazı, tarihte ilk defa Sümerler tarafından kullanıldı. Tarihte bilinen en eski kanunlarda Sümerler'e aittir. Doğa güçlerine inanan Sümerler'de en ünlü tanrılar, Anu Gök tanrısı, Enlil Yeryüzü tanrısı, Enki Okyanus tanrısı'dır. Sümerlerde en önemli sanat eserleri zigguratlardır. Sümerler meydana getirdikleri yüksek uygarlık seviyesinde bilimde de ileri gitmişler bilim alanında şu çalışmaları yapmışlardır. 1. Ayı 30, yılı 360 gün olarak hesapladılar. 2. Gece ve gündüzü 12'şer saate böldüler. 3. Bir yılı 12 ay olarak hesapladılar. 4. Ay ve Güneş tutulmasını hesapladılar. 5. Aritmetik ve geometrinin temellerini attılar. 6. Çarpma ve bölme cetvellerini buldular. 7. Daireyi 360 dereceye böldüler.

mezopotamya ve anadolu medeniyetlerinin insanlığa katkılarına örnekler veriniz